Bloemen en tranen in het Fort

door correspondent Harmen Boerboom

Zwijgend lopen de nabestaanden met hun bloemen de honderden jaren oude bakstenen trap op. Daarna de gang in die uitkomt op Bastion Veere van Fort Zeelandia. Het is dezelfde wandeling die de slachtoffers maakten voordat ze op het bastion werden geëxecuteerd. De kogelgaten zitten nog in de muren. De ruimte rond de herdenkingsplaquette met de namen van de vijftien slachtoffers wordt overstelpt met bloemen. En met de tranen van de mensen die ze leggen.

Precies dertig jaar geleden was op deze plek de meest traumatische gebeurtenis uit de recente Surinaamse geschiedenis. Vijftien tegenstanders van het militaire regime van legerleider Bouterse werden van huis opgehaald en in het oude Nederlandse fort aan de Surinamerivier terechtgesteld.

Plaats delict

Voor het eerst is de uitgebreide herdenking van de moorden op de 'plaats delict'. "Dit is de plek die door de nabestaanden zelf is uitgekozen", zegt Betty Goede van de Organisatie voor Gerechtigheid en Vrede. Maar voor een aantal van die nabestaanden is de dertigste herdenking in het fort te heftig. Nabestaanden uit Nederland van de vermoorde Robby Sohansingh barsten in tranen uit wanneer ze de plek betreden en hun bloemen bij de herdenkingssteen neerleggen. 'Dit komt hard aan", zegt één van hen na afloop. " We waren hier al wel eens geweest, maar dit tijdstip en deze plaats ?"

Kort voor de kranslegging hebben de nabestaanden en de ongeveer 400 andere aanwezigen de oecumenische dienst bijgewoond op de binnenplaats van het fort." Na dertig jaar denk ik dat we er niet op uit zijn om bestraffing van de moorden de hoogste prioriteit te geven." Pater Karel Choennie spreekt opvallende woorden tijdens de bijeenkomst waarin de eerder dit jaar aangenomen Amnestiewet het steeds terugkerende gespreksonderwerp is.

"Berechting is nodig om de knagende onzekerheid bij de nabestaanden weg te nemen en de beschadigde rechtsorde in dit land te herstellen", zegt de geestelijke. "Ik geloof dat gratie samen kan gaan met rechtvaardigheid. We willen immers met zijn allen een stabiele toekomst en voorkomen dat zoiets zich ooit weer zal kunnen herhalen."

Verzoening

Choennie vervolgt: "Vergeving en rechtvaardigheid staan elkaar niet in de weg. Vergeving wil zeggen dat de misdaden niet meer worden aangerekend. Je bent schuldig, maar ik zie niet om in wrok. Dat zal de weg openen naar verzoening en vrede."

Betty Goede wil niet inhoudelijk ingaan op deze woorden. "Pater Choennie is in ons land een vooraanstaand geestelijke. Het zijn zijn woorden, zijn mening. Ik kom daar niet aan. Liever niet."

Onschuldig

Op één van de plastic tuinstoelen op de binnenplaats van Fort Zeelandia zit Ruben Rozendaal. Hij is oud-militair en één van de verdachten in het 8 December Strafproces. Vorig jaar zorgde hij voor veel tumult door plotseling op te duiken in de kerk waar de herdenkingsdienst werd gehouden. "Ik heb bij alle foto's van de slachtoffers een buiging gemaakt en heb bij de foto's van de militairen onder hen gesalueerd. Ze weten dat ik onschuldig ben."

Vorig jaar zei Rozendaal te hopen dat meer verdachten zijn voorbeeld zouden volgen en de herdenking zouden bijwonen. " Ze waren er niet. Ik denk dat ze bang zijn voor represailles. Maar als je weet dat je oprecht bent, dat je niemand hebt neergeschoten, dat je niet hebt samengezworen, dan denk ik niet dat je je moet schamen om hier te komen."