Eierstokweefsel terug bij ex-patiënte

Door redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink

Het Leids Universitair Medisch Centrum heeft bij een ex-kankerpatiënte eierstokweefsel teruggeplaatst dat jarenlang diepgevroren is bewaard. De operatie moet ertoe leiden dat ze weer vruchtbaar wordt. Het is voor het eerst dat een dergelijke ingreep in Nederland is uitgevoerd.

De vrouw is in het verleden aan kanker behandeld met onder meer chemotherapie. Toen voor die behandeling duidelijk werd dat die haar onvruchtbaar zou maken, werd een van haar eierstokken verwijderd. Vervolgens is de buitenschil met daarin nog niet gerijpte eitjes in kleine stukjes gesneden en ingevroren in stikstof van -196 graden.

Vaatgroei

Vandaag is wat van dat weefsel teruggeplaatst in de niet meer actieve andere eierstok van de vrouw. Dat gebeurde door een sneetje te maken in de achtergebleven eierstok, het ontdooide eierstokweefsel daarin te leggen en het wondje te hechten.

De bedoeling is dat het omringende bindweefsel voor vaatgroei gaat zorgen en zo de bloedsomloop naar en door de niet meer functionerende eierstok op gang brengt. In de tijd die daarvoor nodig is, sterft een deel van de teruggeplaatste eitjes af. Het is dus van belang dat er voldoende eierstokweefsel wordt teruggeplaatst.

Bevruchting

De doorbloeding van de eierstok zou ervoor moeten zorgen dat de menstruatiecyclus van de vrouw weer begint en dat ze weer vruchtbaar wordt. Over 5 maanden is duidelijk of dat het geval is. Als de operatie van vandaag het gewenste resultaat heeft, kan maandelijks een van de eitjes uit het teruggeplaatste eierstokweefsel bij de ovulatie vrijkomen en worden bevrucht.

De kans dat de bevruchting lukt, verschilt niet van die bij andere vrouwen. Het is niet te voorspellen hoe lang de geopereerde vrouw na het slagen van de ingreep vruchtbaar blijft. Dat duurt tot de hoeveelheid teruggeplaatste eitjes uitgeput is.

Natuurlijke weg

Wereldwijd zijn er intussen zeventien kinderen na een dergelijke ingreep geboren. In twaalf gevallen was de bevruchting langs natuurlijke weg tot stand gekomen.

Het heeft jaren geduurd voordat de eerste operatie in Nederland plaatsvond, zegt gynaecologe Carina Hilders, die al 10 jaar onderzoek doet naar het terugplaatsen van ingevroren eierstokweefsel. "We wilden absoluut dat de wetenschappelijke verenigingen van gynaecologen en embryologen en het ministerie erachter stonden." Bovendien moeten vrouwen die de ingreep willen ondergaan eerst 5 jaar schoon zijn van kanker en moeten hun behandelende artsen geen medische bezwaren hebben tegen een zwangerschap.

Zaad ingevroren

"Bij mannen die bepaalde kankervormen hebben", zegt Hilders, "wordt standaard zaad ingevroren. Bij vrouwen werd lange tijd geen weefsel ingevroren omdat dat veel lastiger is. Een jaar of 10 geleden zijn we daar pas mee begonnen."

In Nederland is tot nu toe eierstokweefsel van honderd vrouwen ingevroren. Het gaat in alle gevallen om vrouwen die een zeer acute kankervorm hadden waarbij meteen radio- of chemotherapie nodig was. Daardoor was er geen tijd om een andere techniek toe passen, zoals het invriezen van eicellen.