Meer 'spionnen' in Rusland
Door correspondent David-Jan Godfroid
Werk je voor een niet-gouvernementele organisatie (ngo) in Rusland? Ben je op de een of andere manier met politiek bezig? Of ontvang je (een deel van je) geld uit het buitenland? Dan ben je voortaan een "buitenlandse agent", en dat kan voor de meeste Russen maar één ding betekenen: een spion.
Een wet die dat bepaalt is vandaag in werking getreden. Het is een omstreden wet. Groeperingen die zich verzetten tegen het beleid van president Poetin zien de bui al hangen. Volgens hen is de wet de zoveelste poging van het Kremlin om de oppositie de nek om te draaien. Poetin zelf zegt niets tegen kritiek te hebben, maar hij vindt wel dat die niet vanuit het buitenland moet worden georganiseerd.
Hij beschuldigt met name de Verenigde Staten ervan Russische ngo's te misbruiken om zich tegen het Kremlin te richten. Dan gaat het om organisaties als Golos, bekend van de vaststelling van omvangrijke fraude tijdens recente verkiezingen in Rusland. Of de Russische tak van Transparancy International, die corruptie aan de kaak stelt. De mensenrechtenactivisten van het Helsinki Comité liggen ook geregeld onder vuur.
Kerkelijke organisaties
Degenen die zich niet aan de regels houden, kunnen flinke boetes tegemoet zien. Zo lopen de bedragen voor organisaties die nalaten te "bevoegde staatsorganen" te informeren uiteen van 12,5 duizend tot 25 duizend euro. Dezelfde boetes kunnen worden opgelegd als de organisatie niet in een speciaal register wordt opgenomen.
Allesbehalve spion
Toch zijn er organisaties die weigeren de nieuwe wet te gehoorzamen. De Moskouse Helsinki Groep zegt bijvoorbeeld liever de deuren te sluiten dan zich als "allesbehalve een spion" te registreren. Maar voor de Soldatenmoeders, die zich om het lot van dienstplichtigen bekommeren, betekent de wet het einde. Zij sluiten eind deze maand de deuren omdat ze bij gebrek aan middelen de energierekening niet meer kunnen betalen.
De ngo-wet is niet de enige manier waarop Poetin greep probeert te krijgen op de oppositie. Vorige week trad er een wet in werking die de definitie voor hoogverraad zo vaag houdt, dat praktisch iedereen die informatie aan het buitenland doorspeelt, van hoogverraad kan worden beschuldigd.
Het is ook al onduidelijk wat de autoriteiten verstaan onder het in gevaar brengen van de constitutionele orde, de soevereiniteit en de integriteit van staat en grondgebied. Ook deze wet is volgens Poetins tegenstanders bedoeld om de oppositie de mond te snoeren, net als een wet die het openbaar ministerie ruime bevoegdheden geeft om "extremistische organisaties" te vervolgen of de organisatoren van "illegale" protestdemonstraties aan te pakken.
Ook die wetten zijn aangenomen, nadat Poetin in mei is aangetreden voor zijn derde termijn als president. Rusland kent sinds bijna een jaar een oppositie, die het lang niet heeft gezien. Het begon vorig jaar december, toen vele duizenden de straat op gingen om te protesteren tegen fraude tijdens de parlementsverkiezingen en sindsdien zijn er verschillende keren grote demonstraties gehouden.