NOS NieuwsAangepast

Begrotingsafgrond voor Obama?

Door redacteur Evert Kooij

Politici en economen in de VS maken zich zorgen over de grote staatsschuld. Vóór januari moeten het Witte Huis en het Congres het eens worden over de aanpak van het tekort, anders draait het uit op een 'fiscal cliff' (begrotingsafgrond).

Wat is de fiscal cliff?

De overheidsuitgaven zijn zo uit de hand gelopen, dat anderhalf jaar geleden is besloten dat het uiterlijk eind dit jaar anders moet. Als er niets gebeurt, treden na de jaarwisseling forse bezuinigingen in. Tegelijk komt er een eind aan een aantal belastingverlagingen waardoor Amerikanen fors meer belasting moeten gaan betalen.

Niemand hoopt dat het op deze fiscal cliff (begrotingsafgrond) uitdraait, maar in januari gaan de wettelijke maatregelen 'automatisch' in, tenzij politiek Washington iets anders bedenkt. Tot nieuwjaarsdag hebben president Barack Obama en het Congres de tijd om het niet zo ver te laten komen.

Bedenker van de term fiscal cliff is president Ben Bernanke van de Amerikaanse centrale banken. Het woord cliff (afgrond) staat voor de vrees dat de ingrepen de bescheiden economische groei om zeep helpen. Economen voorspellen dat de VS dan opnieuw in een recessie komt.

Hoe is het zo gekomen?

De federale overheid geeft al decennia veel meer uit dan er binnenkomt. De staatsschuld is opgelopen tot bedragen die het voorstellingsniveau te boven gaan. De schuld bedraagt nu 16.000 miljard dollar, 12.500 miljard euro. De Nederlandse staatsschuld is bijna 450 miljard euro.

Op het gevaar af dat de getallen ons aan het duizelen brengen: per Amerikaan is de staatsschuld 52.000 dollar (41.000 euro), per belastingbetaler 140.000 dollar (110.000 euro). In Nederland is dat 25.000 euro per burger en 50.000 euro per belastingbetaler.

Iedereen in de VS is het erover eens dat het niet zo langer kan. De schatkist wordt leeggezogen door automatische uitgaven voor zorg, onderwijs, uitkeringen en defensie. Daar komt bij dat het land ruim 195 miljard euro per jaar aan rente moet betalen, zonder dat de staatsschuld afneemt.

In de zomer van vorig jaar ontsnapte de Amerikaanse overheid aan een faillissement. Het schuldenplafond was zo goed als bereikt en het Congres kwam niet tot overeenstemming om dit plafond te verhogen. Het ministerie van Financiën had bijna geen geld meer om de rekeningen te betalen. Het zou hebben betekend dat ambtenaren geen salaris meer kregen en dat het overheidsapparaat stil zou zijn gevallen.

Een bankroet werd op het laatste moment voorkomen, doordat de president en het Congres een 'oplossing' bereikten: het probleem werd vooruit geschoven tot eind dit jaar, niet toevallig tot na de presidentsverkiezingen van begin november. Beide partijen wilden liever niet dat de schuldenproblematiek een al te grote rol in de campagne ging spelen.

Wat gaat er nu gebeuren?

Washington heeft tot en met de laatste dag van het jaar de tijd om te voorkomen dat de 'automatische piloot' het van de politici overneemt.

Dat Obama is herkozen, wil niet zeggen dat de president de oplossing in eigen hand heeft. In het Huis van Afgevaardigden hebben de Republikeinen namelijk hun meerderheid behouden. In de Senaat hebben de Democraten het voor het zeggen.

In Amerika wordt de kwestie gezien als de grootste uitdaging voor Obama uit zijn presidentschap. Wat hem kan helpen, is dat noch Democraten, noch Republikeinen het willen laten aankomen op het voldongen feit van de automatische ingrepen.

Wat willen de Democraten en wat willen de Republikeinen?

Als altijd staan de partijen in het begrotingsbeleid recht tegenover elkaar. Wat voor de één een zegen is, is voor de ander een vloek.

De Democraten willen dat er meer belastinggeld naar Washington gaat. In het bijzonder vinden de Democraten dat de rijkere Amerikanen meer moeten afdragen. Dat zijn niet zelden Republikeinse kiezers. Deze partij is dan ook tegen de hogere belasting.

Daarentegen vinden de Republikeinen dat de overheid moet bezuinigen. Dat zou onder meer betekenen dat er minder geld gaat naar Amerikanen met een uitkering. En dat zijn bijna allemaal burgers die Democratisch stemmen.

Welke uitkomsten zijn er mogelijk?

In het gunstigste geval leiden de onderhandelingen tot een compromis. Dat wil zeggen dat de belastingen omhoog gaan, maar minder dan de Democraten willen. En dat de overheid zijn uitgaven beperkt, maar hier minder dan de Republikeinen wensen.

Als overeenstemming uitblijft, moet het Congres toezien dat de wettelijk vastgelegde ingrepen in werking treden. De politici kunnen dan niet bijsturen, tot ze het alsnog eens worden.

Waarschijnlijk zal het zover niet komen. Mochten de politici geen akkoord bereiken, kunnen ze de kwestie opnieuw vooruitschuiven. Dat wil zeggen dat de wettelijke maatregelen voorlopig worden geschrapt. De politiek heeft dan weer even lucht, maar het schuldenprobleem komt niet dichter bij een oplossing.

Wat zijn de gevolgen voor de economie?

De VS heeft zich moeizaam hersteld van de recessie die in 2008 begon na het uitbreken van de kredietcrisis. De economie is echter nog steeds broos. Zowel belastingverhogingen als bezuinigingen komen slecht uit.

Als de begrotingsafgrond realiteit wordt, zijn de gevolgen ingrijpend. De tarieven van de inkomstenbelasting stijgen dan met 4 tot 5 procent. Vooral de rijkere burgers voelen dit in hun portemonnee. Maar niet alleen de rijke burgers. Naar schatting gaan de middeninkomens er 2000 dollar per jaar op achteruit. De consumenten zullen naar verwachting minder uitgeven. Verwacht wordt dat er ruim drie miljoen banen verloren gaan en dat door de ontstane financiële onzekerheid de aandelenkoersen zullen kelderen.

Dat valt samen met bezuinigingen die alle sectoren van de economie zullen treffen.

Bernanke heeft de politieke partijen opgeroepen om een solide oplossing te bereiken. "Als er niets wordt gedaan om het tekort onder controle te krijgen, zal de Federal Reserve niet in staat zijn om de gevolgen voor de economie af te wenden", zei de centrale bank-president.

Heeft de kwestie gevolgen voor ons?

Nederland staat weer aan de rand van een recessie. Het beperkte herstel in de eerste helft van dit jaar, was in grote mate te danken aan de VS, waar de economie eerder weer op gang kwam.

Omgekeerd, als de Amerikaanse economie terugvalt, zal dat een nieuwe tegenslag zijn voor Europa, dat al zo te lijden heeft onder de eurocrisis. Het gezegde is: Als Amerika niest, is Europa verkouden. Dat gaat deze keer zeker op, nu Europa zo weinig weerstand heeft.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl