'Twintig moeilijke jaren voor China'

Door buitenlandredacteur Floris Harm

Volgende maand komt in China een nieuwe generatie leiders aan de macht, tijdens een stoelendans die eens in de tien jaar plaatsvindt. De nieuwe generatie staat voor de lastige taak om 1,3 miljard Chinezen tevreden te houden.

Voortwoekerende corruptie, een gigantisch milieuprobleem, een steeds mondiger bevolking en ruzie met de buren in Japan. Nog voordat ze het roer hebben overgenomen, hebben de nieuwe leiders hun handen al vol. En nu China's economische groei inzakt, wordt de uitdaging steeds groter.

Crisis

Een paar jaar geleden groeide China's economie nog met meer dan tien procent per jaar. De laatste jaren nam dat af naar minder dan 8 procent nu. Volgens de officiële cijfers. Maar "steeds minder mensen geloven de officiële cijfers", zegt professor Michael Pettis.

De Amerikaan Pettis is verbonden de Guanghua School of Management, een van China's meest gezaghebbende economische denktanks. Volgens Pettis is de groei in werkelijkheid gedaald naar niet meer dan drie procent per jaar.

Dat komt voor een deel omdat China's belangrijkste klanten, de VS, EU en Japan, minder afnemen omdat ze in een economische crisis zitten.

Patroon

Maar het past in een patroon, zegt Pettis, die even Brussel is om een lezing over China's economie te houden. "China volgt gewoon het pad dat alle Aziatische economieën hebben gevolgd. Hoge economische groei is telkens weer mogelijk door lage lonen, een goedkope munt en lage rente."

Het gevolg: de export floreert, maar de bevolking blijft arm en de binnenlandse vraag blijft achter. Dat wordt een steeds groter probleem met een inzakkende export, en onvoldoende binnenlandse consumptie om dat op te vangen. Het gevolg: jaren van lage economische groei. "Zie ook Japan", zegt Pettis.

Onevenwichtigheid

Die 'onevenwichtigheid' zoals Pettis het noemt moet eerst worden weggewerkt, wil China's economie weer gezond worden. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan, geeft hij toe. "Neem de privatisering van de staatssector. Economisch een uitstekende oplossing voor het probleem. Maar politiek niet haalbaar, met machtige families die een financieel belang hebben bij de instandhouding van het systeem."

Toch is het overduidelijk dat China's nieuwe leiders een aantal knopen moeten doorhakken, zegt professor Gustaaf Geeraerts, directeur van het Brussels Institute for Contemporary China Studies (BICCS). "Economisch, maar ook politiek", aldus Geeraerts.

Zonder economische groei begint het volk te morren. Dus dat is voor China's leiders topprioriteit. "Ook China's buitenland- en defensiebeleid staat uiteindelijk ten dienste van de binnenlandse economie."

Hervormingen

Maar volgens Geeraerts zullen de nieuwe leiders daarnaast niet ontkomen aan politieke hervormingen, of ze willen of niet. "Er is steeds meer behoefte aan transparantie en aansprakelijkheid van de leiders. Dat merk je met het schandaal rond Bo Xilai of wanneer China's aanstaande president Xi Jinping zomaar twee weken verdwijnt. Er zitten in China 600 miljoen mensen op het internet. Die gebruiken dat om hun ongenoegen te ventileren."

Toch is BICCS-collega professor Jonathan Holslag is niet optimistisch dat de nieuwe leiders snel een nieuwe weg inslaan. "Er is nu te weinig eensgezindheid om tot een nieuw beleid te komen. Er is ook niemand met zoveel macht dat hij zijn zin kan doordrukken."

Holslag verwacht dat het nog vijf jaar duurt voordat er een nieuwe koers wordt uitgezet. Maar met afnemende economische groei, is het de vraag of China's nieuwe leiders die tijd hebben. "Achter hen liggen twintig makkelijke jaren. Ze beginnen nu aan twintig moeilijke jaren."