Japanners maken muis uit huidcel
Door redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink
Japanse onderzoekers zijn erin geslaagd om werkende eicellen te maken uit huidcellen van muizen. Na een reageerbuisbevruchting zijn er vervolgens ook muizen geboren uit die eicellen.
Professor Niels Geijsen, hoogleraar regeneratieve geneeskunde aan de Universiteit Utrecht en het Hubrecht Instituut, noemt het Japanse onderzoek "waanzinnig cool" en "een enorme stap vooruit". Het maakt het makkelijker om onderzoek te doen naar het ontstaan van onvruchtbaarheid bij vrouwen.
De onderzoeksgroep van Mitinori Saitou heeft de eicellen gemaakt uit twee verschillende typen cellen; embryonale stamcellen afkomstig uit heel vroege muizen embryo's, maar ook uit simpele huidcellen. De onderzoekers publiceren hun bevindingen vandaag in Science.
Herprogrammeren
Eicellen maken uit huidcellen gaat niet zomaar. De huidcellen moeten eerst worden omgevormd tot stamcellen. Geijsen: "Dat doe je door die cellen te 'herprogrammeren', waarbij je ze eigenlijk laat vergeten dat ze huidcellen zijn en ze terug brengt in de tijd tot het niveau van een heel vroege stamcel die nog alles kan worden."
De in het lab uit huidcellen gemaakte stamcellen heten induced pluripotent stemcells (iPSCs) en kunnen in principe nog elk celtype in ons lichaam kunnen worden. De embryonale stamcellen en de iPSCs werden door de onderzoekers opgekweekt tot vroege geslachtscellen. Die zijn vervolgens gemengd met cellen uit embryonale eierstokken. Die zijn nodig om er voor te zorgen dat de vroege geslachtscellen zich verder ontwikkelen.
Reuzendilemma's
Het onderzoek van Saitou en haar collega's opent veel deuren. Er zijn veel wetenschappelijke en technische mogelijkheden, maar ook levensgrote ethische dilemma's.
"De stap van muis naar mens is natuurlijk een heel grote", zegt Geijsen. "Wij zijn geen muizen dus technisch zal het vast anders gaan bij mensen. Maar vooral ethisch is dit natuurlijk heel lastig."
Om embryonale stamcellen te verkrijgen zijn embryo's nodig. "Als je erin zou slagen daaruit geslachtscellen te maken die uiteindelijk tot een kind leiden, dan krijg je genetische nakomelingen van individuen die er nooit geweest zijn. Ethisch gaat dat wel heel erg ver."
Genetische afwijkingen
Veel van die ethische dillemma's vervallen als de stamcellen die nodig zijn uit huidcellen vervaardigd worden. Geijsen: "Dan zal het zeer waarschijnlijk gaan om mensen die willen dat uit hun eigen huid stamcellen worden gemaakt voor eigen gebruik. Dan blijft nog steeds een embryo nodig voor embryonale eierstokcellen. Maar dan maak je geen geslachtscellen uit. Die zijn een hulpmiddel."
Maar met de stamcellen uit huidcellen speelt een heel ander probleem. Die huidcellen bestaan al vele jaren en zijn daardoor genetisch niet meer helemaal zuiver. "Dat brengt onbekende risico's met zich mee. Genetische beschadigingen in die huidcellen zorgen dan uiteindelijk voor afwijkingen in kinderen die er eventueel langs deze weg zouden komen. Het is niet te zeggen of het om ernstige afwijkingen zal gaan of onbetekenende."
Onvruchtbaarheid
Door alle ethische, maatschappelijke en ook financiële beperkingen verwacht Geijsen eigenlijk niet dat de ontdekking van de Japanners gebruikt zal worden bij vruchtbaarheidsbehandelingen.
"Maar dit is een geweldige doorbraak om de ontwikkeling van stamcellen te kunnen bestuderen. Het wordt nu mogelijk om te bestuderen waarom het bij sommige vrouwen misgaat met de productie van eicellen. Omdat we dat nu in het lab kunnen doen."
"Tot nu toe konden we dat eigenlijk niet goed onderzoeken omdat eicellen al in de allereerste fase van de embryonale ontwikkeling ontstaan. Zelfs bij muizen is dat nauwelijks te onderzoeken. Het feit dat we dit nu in het lab kunnen bestuderen maakt dit onderzoek echt een enorme stap vooruit."