Spanje zoekt miljarden voor banken

Door economieredacteur André Meinema

Spanje heeft niet alleen een gigantisch probleem met de economie, de regio's en de begroting, maar ook met de bankensector. Volgend jaar moet de regering Rajoy 40 miljard euro bezuinigen en hervormen. Maar voor de banken is veel meer nodig.

Vandaag verschijnt een rapport met stresstesten bij de veertien banken die het ergst in nood zitten. Hoeveel miljarden hebben de banken extra nodig om staande te blijven en de financiële buffers te vergroten? De schattingen gingen de voorbije weken in de richting van 60 tot 80 miljard euro.

Spanje heeft in juni aangeklopt bij Europa en voor maximaal 100 miljard euro steun aangevraagd voor de banken. Dat geld moet uit het noodfonds ESM komen, maar dat fonds bestaat alleen nog op papier. Een probleempje dus. 100 miljard euro is veel geld en Duitsland en Nederland vinden dat het alleen onder voorwaarden en streng toezicht uitgekeerd kan worden.

Veelkleurig

Spanje kent een veelkleurig bankenlandschap. Een paar grote internationale spelers, zoals BBVA en Santander en een berg kleinere vooral regionale spaarbanken, zogenaamde caja's. Spanje lijkt zo bezien meer op Duitsland, met zowel grote banken als regionale Landesbanken, dan op Nederland of Frankrijk.De Spaanse banken zijn zwak. Ze worden nu al deels al gesteund door de Spaanse staat.

Een aantal caja's is samengevoegd en omgebouwd tot de staatsbank Bankia. Het idee daarbij is dat ze samen sterker staan, maar in de praktijk lijken de problemen elkaar te versterken. Bankia heeft als eerste 19 miljard euro extra nodig.

Kleinkinderen

De Spaanse banken zijn de kleinkinderen van de financiële crisis. Ze deden niet mee met de dubieuze beleggingen op de Amerikaanse hypotheekmarkt die in de VS en Noord-Europa banken onderuit trekt. En ze hebben niet wild gespeculeerd.

Banken lenen alleen royaal uit op de eigen Spaanse markt: aan projectontwikkelaars, huizenkopers, bedrijven en boeren. Er wordt tegen de sterren opgebouwd. Spaans vastgoed is halverwege de jaren '00 hot. Prijzen vliegen omhoog. Huizen, appartementen en vakantieverblijven gaan als zoete broodjes over de toonbank. Buitenlanders kopen zich suf aan de Spaanse costa's. En bij huizen horen weer wegen, bruggen, vliegvelden en ambitieuze projecten. Al dan niet medegefinancierd met Europees geld.

Roekeloos

Miljarden vloeien naar Spanje en banken pompen het vrolijk rond. De economie kan gewoon niet stuk is het idee. De investeringen verdienen zich allemaal vanzelf terug. De Spaanse gouden eeuw lijkt aangebroken.

Maar euforie maakt roekeloos, zoals overal in de jaren voor de crisis. In 2008 en 2009 wordt nog met trots gewezen op de crisisbestendige Spaanse banken als Santander. Totdat de financiële crisis ontaardt in een economische crisis die aanspoelt op de Spaanse kust.

Miljardengat

De Spaanse economie holt achteruit en de kroonjuwelen blijken nep. Buitenlanders trekken zich terug en verkopen hun huizen. Bedrijven raken in problemen. De werkloosheid loopt gierend op, vooral onder jongeren.

De problemen stromen uiteindelijk terug naar de bron: de banken. Die krijgen te maken met huiseigenaren die hun hypotheek niet meer kunnen betalen. Met bedrijven die hun kredieten niet meer aflossen. En met spaarders die het niet meer vertrouwen en hun spaargeld weghalen. Alleen al in juli haalden ze 74 miljard euro van hun rekeningen.

De vastgoedportefeuilles staan voor totaal 500 miljard euro op de balans. In de praktijk zijn ze nog maar ongeveer de helft waard.