Formatiedagboek 2012
Dag 54 - Kabinet-Rutte II beëdigd
5 november
Dag 52 - PvdA-congres en constituerend beraad
3 november - De PvdA organiseert in Den Bosch een extra formatiecongres over deelname aan het kabinet-Rutte II. Een meerderheid stemt in. Na het congres in Den Bosch vertrekken de Pvda-ministers naar Den Haag voor het zogenoemde constituerend beraad, de oprichtingsvergadering van het nieuwe kabinet. In deze vergadering moeten de ministers officieel instemmen met het regeerakkoord en de afspraken over de exacte portefeuilleverdeling wordt bekrachtigd. In de avond wordt bekend dat de beediging maandag is en voor het eerst mag er een camera bij.
Dag 51 - Rutte gaat verder met gesprekken
2 november - Formateur Rutte gaat verder met zijn gesprekken. In de ochtend heeft hij zijn laatste ministerraad met de bewindslieden van zijn eerste kabinet. De CDA-ministers nemen met zekere weemoed afscheid. De kandidaat-bewindslieden werden vooral gevraagd over de ophef over de inkomensafhankelijke zorgpremie. VVD-minister Schultz wil bij de uitwerking van de zorgplannen kijken hoe de scherpe randjes eraf kunnen, zegt ze. Volgens VVD-minister Schippers worden het zware jaren. S' Avonds is in Lunteren de VVD-bestuurdersvereniging, die eigenlijk over algemene onderwerpen zou gaan. Nu staat de bijeenkomst helemaal in het teken van de kritiek binnen de partij op de gevolgen van de inkomensafhankelijke premie. Rutte erkent dat hij een communicatiefout heeft gemaakt.
Dag 50 - Rutte ontvangt kandidaat-bewindspersonen
1 november - Formateur Rutte voert de hele dag gesprekken met de kandidaat-bewindspersonen. Op het Binnenhof verschijnen één voor één de beoogd ministers. De vragen aan hen gaan eigenlijk maar over een thema: de inkomensafhankelijke zorgpremie. Want de zorgen bij de VVD-achterban blijven groot. De Telegraaf kopt 's ochtends: 'ACHTERBAN VAN VVD IS ZIEDEND'.
De VVD-fractie vergadert meer dan vier uur over de ontstane onrust. Na afloop verklaart de nieuw gekozen fractievoorzitter Halbe Zijlstra dat de hele fractie achter het regeerakkoord blijft staan. Hij vindt het hele pakket heel goed verdedigbaar en zal dat gaan uitleggen aan de achterban.
Dag 49 - Veel onrust over de zorgpremie
31 oktober - De Kamer debatteert over het eindverslag van de informateurs Kamp en Bos, maar het gaat vooral over het kersverse regeerakkoord. Met name de inkomensafhankelijke zorgpremie is onderwerp van gesprek. Veel Kamerleden zijn geschrokken van de bedragen die een dag eerder door verschillende media zijn genoemd: mensen met hogere inkomens gaan tot 482 euro per maand betalen.
Rutte wordt door onder anderen Wilders (PVV) en Buma (CDA) met oud-PvdA-leider Joop den Uyl vergeleken. De man die nivelleren altijd te vuur en te zwaard bestreed, is nu zelf kampioen nivelleren geworden, vinden zij. Volgens Rutte en Samsom vallen de gevolgen voor de inkomens erg mee. Volgens Rutte gaan de laagste inkomens er 0,2 procent op vooruit, de hoogste inkomens gaan er 0,6 procent op achteruit.
Aan het einde van het debat wordt VVD-leider tot formateur benoemd.
Dag 48 - De dag erna
30 oktober - De leden van de VVD en van de PvdA lijken positief te reageren op het regeerakkoord. Er zijn wel vragen over moeilijke maatregelen, zoals het systeem van de inkomensafhankelijke zorgpremie, maar de leden realiseren zich dat het "een kwestie is van geven en nemen". VVD-onderhandelaar Blok erkent dat de premies voor sommige groepen fors omhoog gaan.
PvdA-leider Samsom is 's avonds bij een PvdA-ledenbijeenkomst in de Jaarbeurs in Utrecht om te horen wat de achterban ervan vindt.
Ondertussen zeggen de beoogd ministers nog niks. Formeel moeten ze nog gevraagd worden. Volgens Jeanine Hennis-Plasschaert, die genoemd wordt als minister van Defensie, is het "een spannende tijd".
Dag 47 - De dag van het akkoord
29 oktober - De fracties van VVD en PvdA bestuderen 's ochtends het conceptregeerakkoord. Iets voor 13.00 uur komt achter elkaar naar buiten dat de VVD- en de PvdA-Kamerleden ermee instemmen. De onderhandelaars en de informateurs voeren nog een laatste overleg in de Stadhouderskamer en dan is het regeerakkoord klaar.
Het motto van het kabinet is: "Bruggen slaan". Om 16.00 uur overhandigen de informateurs het stuk aan Kamervoorzitter Van Miltenburg. Daarna geven VVD-leider Rutte en PvdA-leider Samsom een persverklaring, vóór een foto van een brug. Het is de Uyllanderbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal, die in 2014 in gebruik wordt genomen.
Zij vertellen dat het nieuwe kabinet 16 miljard aan bezuinigingen gaat doorvoeren. Volgens Rutte zijn de ombuigingen nodig omdat Nederland nog steeds op te grote voet leeft en de economische groei structureel laag is. Samsom zegt dat hij trots is op het resultaat van de onderhandelingen. Volgens hem bevat het akkoord het beste van twee werelden en hebben de twee partijen elkaar niet laten verlammen door de verschillen.
Dag 46 - Conceptregeerakkoord klaar
28 oktober - Alle namen van ministers zijn nu bekend. Bij de VVD gaat het om Rutte (premier, Algemene Zaken), Hennis-Plasschaert (Defensie), Kamp (Economische Zaken en Landbouw), Blok (Wonen en Rijksdienst), Opstelten (Veiligheid en Justitie), Schippers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu). Bij de PvdA worden het: Asscher (vicepremier, Sociale Zaken), Dijsselbloem (Financien), Plasterk (Binnenlandse Zaken), Timmermans (Buitenlandse Zaken), Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) en Bussemaker (Onderwijs).
Verder wordt bekend dat het conceptregeerakkoord inmiddels is doorgerekend door het Centraal Planbureau en dat de fracties van VVD en PvdA het maandagochtend kunnen inzien. In het conceptakkoord staat ook dat de Hedwigepolder in Zeeland toch onder water wordt gezet.
Dag 44 - Asscher vicepremier PvdA
26 oktober - Steeds meer formatienieuws lekt uit. Bijvoorbeeld dat de Amsterdamse wethouder Lodewijk Asscher vicepremier wordt voor de PvdA. Hij krijgt Sociale Zaken of Onderwijs. Verder wordt bekend dat de VVD en de PvdA ook voor bestaande gevallen de hypotheekrente willen beperken. Vanaf 2014 wordt de maximale aftrek elk jaar met een half procent verminderd. De aftrek gaat op termijn omlaag van 52 procent naar 38 procent.
Dag 43- Akkoord stap dichterbij
25 oktober - VVD en PvdA zijn weer dichter bij een akkoord in de formatie. Volgens Haagse bronnen hebben de partijen het Centraal Planbureau deelakkoorden voorgelegd om te worden doorgerekend. Maar er moeten nog steeds knopen worden doorgehakt. Er wordt rekening mee gehouden dat de partijen het maandag definitief eens worden en dat kort daarna de teksten aan de fracties worden voorgelegd.
Partijleiders Rutte en Samsom willen niets zeggen over de ontwikkelingen. Rutte zei dat hij geen mededelingen doet over de gesprekken. Samsom zei: "We zijn gewoon nog bezig en tot het klaar is, geldt dat ene beruchte woord: radiostilte."
Dag 42 - Gesprekken met maatschappelijke organisaties
24 oktober - Het bureau woordvoering van de kabinetsformatie laat weten dat er voor de volgende dag gesprekken zijn gepland met vertegenwoordigers van verschillende maatschappelijke organisaties. Om te beginnen komen de voorzitter Wientjes van werkgeversorganisatie VNO-NCW en voorzitter Heerts van de vakbond FNV langs. Op de vraag of hieruit geconcludeerd kan worden dat het regeerakkoord bijna klaar is, zegt VVD-leider Rutte: "Nee". Volgens hem zijn de ontmoetingen vooral bedoeld om te luisteren.
Dag 41 - Speculatie over de 'poppetjes'
23 oktober - Terwijl de onderhandelaars achter gesloten deuren de puntjes op de i zetten, wordt in de wandelgangen druk gespeculeerd over de "poppetjes". Dat zijn de mannen en vrouwen die in aanmerking komen voor een ministerschap of een staatssecretariaat. Samsom heeft in de campagne gezegd dat hij wil dat de helft van de posten door vrouwen zal worden vervuld. Hij deed toen in een televisiedebat een beroep op Rutte om hetzelfde te doen.
Dag 40 - 'Snel een akkoord'
22 oktober - De formatiebesprekingen zijn zo goed als klaar. Eind deze week of begin volgende week kan er een akkoord liggen. Dat bevestigen bronnen van de VVD en de PvdA aan de NOS. Rond het weekend zouden de plannen naar het Centraal Planbureau (CPB) kunnen gaan. Het CPB rekent het akkoord door op financiële effecten. De onderhandelaars gaan niet op in het nieuws. Bij het naar binnen gaan van de Stadhouderszaal willen Mark Rutte en Diederik Samsom nog steeds niets zeggen.
Dag 36 en 37 - Geen nieuws
18 en 19 oktober - Op donderdag 18 oktober is het een dagje stil op het Binnenhof, omdat onderhandelaar Rutte naar een Eurotop in Brussel moet. Vrijdag rond drie uur is Rutte weer terug en zitten ze een uur of drie aan de tafel. Na afloop zeggen ze weer niets.
Dag 34 en 35 - Belastingadvies op tafel
16 en 17 oktober
Donderdag wordt wel bekend dat er aan de formatietafel gesproken wordt over een advies voor een nieuw belastingstelsel. De commissie-Van Dijkhuizen stelt voor om de huidige vier tarieven in de inkomstenbelasting te vervangen door twee, overwegend lagere tarieven van 37 en 49 procent. Om dat te bekostigen moet de hypotheekrenteaftrek worden beperkt, moet de btw verder omhoog en moeten ouderen met een aanvullend pensioen meer belasting gaan betalen.
Het advies is in verband met de besprekingen tussen VVD en PvdA vervroegd. Het rapport zou eigenlijk pas in het voorjaar van 2013 klaar zijn.
Dag 33 - 'Het duurt nog wel zes weken'
15 oktober - De Tweede Kamer heeft herfstreces deze week. Maar dat betekent niet dat de onderhandelaars alle tijd hebben om te onderhandelen. Rutte moet later deze week naar Brussel voor een EU-top en mogelijk wordt het reces nog onderbroken voor een debat daarover.
Verslaggever Joost Vullings zegt op de radio dat het nog wel zes weken zal duren voor er een bordesfoto kan worden gemaakt. Er moeten nog knopen worden doorgehakt over moeilijke kwesties als de hypotheekrenteaftrek en de zorg.
Voordat er een regeerakkoord ligt, zijn we drie tot vier weken verder, denkt Vullings. "En dan moet er nog een kabinet worden gevormd. Dat duurt ook één à twee weken." Naar zijn idee is het dus eind november voor er een nieuwe ploeg staat.
De informateurs schrijven in een brief aan de Tweede Kamer dat er na het akkoord over de begroting van 2013 geen deelakkoorden meer zijn gesloten aan de onderhandelingstafel. Ze doen dat op verzoek van een deel van de fracties, die wilden weten of het klopte dat VVD en PvdA het al eens zijn over onderwerpen als een sociaal leenstelsel, koopzondagen en weigerambtenaren.
Dag 30 - 'De sfeer blijft altijd goed'
12 oktober - NRC-Handelsblad heeft een ambtelijke notitie van de secretarissen-generaal van de verschillende ministeries in handen, waarin staat dat Haagse topambtenaren tegen nieuwe grote herindelingen van departementen zijn. Onderhandelaars Rutte en Samsom wilen er niet op ingaan.
Het advies is gericht aan de informateurs. Er staat in dat herindelingen veel vergen van de departementen. "Op de tekentafel zijn schetsen (...) snel gemaakt; de feitelijke, organisatorische en juridische werkelijkheid is een andere", schrijven de ambtenaren.
Na afloop van de onderhandelingen zijn de onderhandelaars, zoals verwacht, heel zwijgzaam." De sfeer blijft altijd heel goed," aldus PvdA-leider Samsom.
Dag 29 - Geen onderhandelingen
11 oktober - Er zijn vandaag vanwege "agendatechnische redenen" geen onderhandelingen. In de Kamer gaat het wel even over de formatie. Een deel van de fracties wil een brief van de informateurs over de afspraken die VVD en PvdA al zouden hebben gemaakt in de formatie. Zij willen weten of berichten in de media over onder meer het leenstelsel voor studenten, de weigerambtenaren en de winkeltijden. SP-Kamerlid van Bommel vindt dat de Kamer over dezelfde informatie moet kunnen beschikken, als de media die kennelijk al hebben gekregen.
Dag 28 - Meer betalen voor de zorg?
10 oktober - RTL Nieuws publiceert een uitgelekte nota van het ministerie van Financiën met verschillende opties om mensen meer te laten betalen aan de zorg, zoals een risico voor de huisarts en het zelf betalen voor een niet noodzakelijke bezoek aan de eerste hulp. Oppositiepartijen PVV en SP reageren negatief op de plannen.
Het Bureau Woordvoering Kabinetsformatie zegt dat de nota "geen richtingaanwijzer" is voor te genomen besluiten. Rutte en Samsom hebben de stukken nooit gezien, zeggen ze 's avonds na hun gesprekken. De stukken hebben, net als vele onderwerpen, de onderhandelingstafel niet bereikt.
Dag 27 - Leenstelsel voor studenten, koopzondagen en weigerambtenaren
9 oktober - Bronnen rond de formatie zeggen dat de basisbeurs voor studenten verdwijnt en dat er een sociaal leenstelsel voor in de plaats komt. Het nieuwe systeem van studiefinanciering wordt ingevoerd in 2014 en gaat alleen gelden voor nieuwe studenten. Samsom en Rutte houden echter nog steeds de kaken stijf op elkaar en willen niks bevestigen.
Bronnen melden 's avonds ook nog dat de VVD en de PvdA overeenstemming hebben bereikt over de zogenoemde weigerambtenaren en de koopzondagen. Nieuwe ambtenaren mogen niet meer weigeren om homoseksuelen te trouwen en gemeenten moeten de vrijheid hebben om zelf te beslissen of winkels opengaan op zondag.
Dag 26 - Radiostilte
8 oktober - Het is bijna een maand na de verkiezingen. De onderhandelaars komen om 16.30 uur bij elkaar voor een avondsessie. Bij aankomst en vertrek zeggen ze niets over de voortgang van de gesprekken. Verslaggever Marcel Bril vraagt Rutte en Samsom nog of de beëdiging van de ministersploeg dit keer in het openbaar zal gebeuren, zoals een meerderheid in de Tweede Kamer wil. Maar de twee houden zich op de vlakte. Het is aan de formateur om daar uiteindelijk een knoop over door te hakken, zegt Samsom.
Dag 23 - Reacties op vertrek van Sap
5 oktober - De onderhandelaars praten vandaag weer uren met elkaar. Maar ze zwijgen over de agenda en voortgang van de gesprekken. Diederik Samsom en Mark Rutte reageren na afloop wel op het vertrek van GroenLinks-leider Jolande Sap. Rutte zegt dat Sap een gewaardeerd collega is. "Ze is een moedig politica en heeft het lef gehad om moeilijke standpunten in te nemen.", aldus Rutte.
Dag 22 - Kamp: het gaat heel gelijkmatig
4 oktober - De onderhandelaars van VVD en PvdA zitten vandaag in drie sessies bij elkaar: 's ochtends. 's middags en 's avonds. Overdag komt er geen snipper informatie naar buiten. Maar 's avonds staat informateur Kamp de pers te woord. Hij zegt dat de onderhandelingen tussen VVD en PvdA over een nieuwe regering hebben nog niet een keer hebben vastgezeten. "Het is een stabiel proces; het gaat heel gelijkmatig", aldus de informateur. Volgens Kamp wordt er hard gewerkt aan een goed resultaat.
Ondertussen tekenen de eerste contouren van een VVD-PvdA-kabinet zich af. Het lijkt voor een groot deel duidelijk wie de VVD-kandidaten zijn om minister te zijn. Behalve premier Rutte en de zittende ministers Schulz van Haegen, Kamp en Schippers zijn dat fractievoorzitter Blok en staatssecretaris Teeven. Bij de PvdA zijn veelgehoorde namen die van Kamerlid Dijsselbloem (als vicepremier), bestuursvoorzitter Van Rijn van PGGM, directeur Teulings van het CPB, de Amsterdamse wethouder Asscher, de oud-staatssecretarissen Klijnsma, Bussemaker, Dijksma en Heemskerk en de oud-ministers Ter Horst en Plasterk.
Dag 21 - Onderhandelaars zwijgen
3 oktober - Terwijl minister van Financiën De Jager in de Tweede Kamer de begroting van 2013 verdedigt, zetten de onderhandelaars hun werk voort. Over de voortgang wordt niets gezegd.
Dag 20 - De informateurs verdedigen hun plannen in de Tweede Kamer
2 oktober - De dag staat grotendeels in het teken van een debat met de Tweede Kamer over het deelakkoord dat gisteren bereikt is. 's Ochtends wordt er nog door onderhandeld, maar 's middags verdedigen de informateurs hun plannen. Een groot deel van de Kamer heeft kritiek op het deelakkoord tussen VVD en PvdA. Tijdens het Kamerdebat laten bijna alle partijen (behalve VVD en PvdA) zich kritisch uit. Maar de VVD en PvdA zijn niet van plan nog verdere aanpassingen aan te brengen in de begroting voor 2013 en houden vast aan de door hun gekozen lijn.
Haagse bronnen beweren dat terwijl de onderhandelingen plaats vinden de sfeer in het demissionaire kabinet niet best meer zou zijn. Zoals het er nu naar uitziet, komen de CDA-bewindslieden niet terug in het nieuwe kabinet en de CDA'ers zouden nu met tegenzin hun tijd uitzitten.
Dag 19 - VVD en PvdA presenteren Begrotingsakkoord 2013
1 oktober - Een positieve dag voor de onderhandelaars van PvdA en VVD. Rutte en Samsom presenteren een akkoord voor de begroting van 2013. De langstudeerboete en de forensentaks worden geschrapt. Daarvoor in de plaats wordt onder andere de assurantiebelasting verhoogd. Verzekeringen worden daardoor fors duurder. Morgen zijn de Algemene Financiële Beschouwingen. Voorafgaand willen de oppositiepartijen een debat over de plannen van VVD en PvdA.
De onderhandelingen voor een definitief akkoord gaan ondertussen door. Rutte en Samsom zijn positief over de voortgang van de gesprekken. Maar Rutte wil de verwachtingen wel temperen dat er op hele korte termijn een volledig akkoord zal komen: "we zijn nog steeds optimistisch over een definitief akkoord, maar twee weken is te optimistisch.", zei hij.
Dag 17 - Rutte gruwt van onderhandelen via de media
29 september - Vandaag zijn er geen onderhandelingen tussen VVD en PvdA. VVD-leider Rutte legt op de partijraad van de VVD uit waarom mediastilte in de formatie belangrijk is. Hij verwijst naar "Dagboek van een onderhandelaar". Daarin beschrijft PvdA-politicus Van Thijn de mislukte onderhandelingen tussen PvdA, CDA en D66 in de formatie van 1977. De onderhandelaars brachten toen in de media steeds verslag uit van de tussenstand en vervolgens ontstond ruzie over de uitleg. Dat wil Rutte voorkomen en daarom brengt hij geen tussenstanden naar buiten. Hij zegt wel dat de VVD alleen meedoet aan een kabinet als dat Nederland sterker uit de crisis brengt en als het een stabiel kabinet is.
SP-voorman Roemer zegt op de partijraad van de SP dat hij zich vreselijk vergist heeft in de PvdA. Volgens Roemer heeft die partij hem al voor 12 september laten vallen en voelt dat als een mes in de rug.
Dag 16 - "Beleefdheidsbezoek" aan Beatrix
28 september - Informateurs Kamp en Bos brengen het veel besproken "beleefdheidsbezoek" aan koningin Beatrix op Huis ten Bosch. Volgens de Rijksvoorlichtingsdienst hebben ze de koningin op de hoogte gebracht van de "werkwijze in de formatie".
Het bezoek aan de koningin op Huis ten Bosch duurt ruim een uur. Na afloop zei Bos dat de informateurs zich aan de instructies hebben gehouden en dat het een "genoeglijk" gesprek was. De onderhandelingen tussen VVD en PvdA gaan maandag verder. Vanochtend vroeg was er ook nog een onderhandelingsronde.
Dag 15 - De Kamervoorzitter, de informateurs en de koningin
27 september - Uit de onderhandelingen over een nieuw kabinet komt vandaag niet veel naar buiten. Wel gaat de nieuwe Kamervoorzitter Van Miltenburg naar koningin Beatrix. En ze heeft haar gevraagd de informateurs Kamp en Bos te ontvangen voor een kennismakingsbezoek. Zij zijn in die in functie nog niet eerder op het paleis zijn geweest.
De Tweede Kamer wil opheldering van Kamervoorzitter Van Miltenburg over dat bezoek van de informateurs aan de koningin. D66-leider Pechtold zegt in de Kamer dat het voorstel van de voorzitter om de informateurs door de koningin uit te nodigen niet met de Kamer is overlegd. Er volgt een overleg met de Kamervoorzitter en alle fractieleiders. Na afloop van dat overlegt zegt Van Miltenburg dat het bezoek van de informateurs aan koningin Beatrix niet meer dan een beleefdheidsbezoek is. De Kamervoorzitter heeft de fractievoorzitters beloofd dat ze dit soort dingen voortaan van tevoren aan hen zal melden. De Kamer neemt genoegen met de uitkomsten van het overleg. De onderhandelingen tussen VVD en PvdA met de informateurs gaan 's avonds door.
Dag 14 - Ministerspost Immigratie en Asielzaken verdwijnt.
26 september - Bronnen melden de NOS dat de ministerspost Immigratie en Asielzaken zal verdwijnen. De onderhandelaars zouden het daar al eens over zijn geworden. Het ministerie kwam er bij de vorige formatie bij op verzoek van de PVV. De partijen willen wel twaalf ministersposten houden. In plaats van de minister voor Immigratie moet er een nieuwe ministerspost komen van of Buitenlandse Handel of Ontwikkelingssamenwerking, maar een besluit is er nog niet over genomen. De ministersposten worden eerlijk verdeeld over de twee partijen, zes voor de VVD en zes voor de PvdA. De VVD levert ook de premier. Ook is het idee dat de formatie al eind oktober kan zijn afgerond.
Dag 13 - Onderhandelingen in volle gang
25 september - Bijna twee weken na de verkiezingen zijn de onderhandelingen over een kabinet van VVD en PvdA in volle gang. De partijleiders Rutte en Samsom, hun secondanten Blok en Dijsselbloem en de informateurs Kamp en Bos komen 's ochtends weer bij elkaar.
Rond 15.00 uur komen Samsom en Rutte naar buiten en zeggen ze dat ze de vaart erin houden bij de formatieonderhandelingen.
's Avonds zitten de mannen 'gewoon' als Kamerlid in de Tweede Kamer, omdat ze de stemming bijwonen voor een nieuwe Kamervoorzitter. De strijd gaat in de laatste ronde tussen de PvdA'er Arib en de VVD'er Van Miltenburg. Van Miltenburg wint met 90 stemmen, Arib krijgt er 56. De Eerste Kamer en de Tweede Kamer worden nu allebei geleid door een VVD'er.
Dag 12 - De financiële experts komen langs
24 september ? Op deze twaalfde dag komen enkele financiële experts en adviseurs op bezoek bij de informateurs en de onderhandelaars van PvdA en VVD. Ze geven uitleg over de financiële staat van het land. President Knot van De Nederlandsche Bank zegt na afloop dat hij de informateurs heeft meegegeven dat er "significante uitdagingen zijn, maar ook oplossingen". Directeur Teulings van het Centraal Planbureau ziet lichtpuntjes in Europa die kunnen leiden tot een structurele oplossing voor de crisis. Ook demissionair minister de Jager van Financiën en Richard van Zwol de hoogste ambtenaar van het ministerie van Financiën schuiven aan. PvdA-leider Samsom zegt het fijn te vinden om te worden bijgepraat door de financiële adviseurs.
Later in de middag is er opnieuw overleg in het gebouw van de Tweede Kamer. Dat duurt tot ongeveer 9 uur 's avonds. Na afloop komt alleen informateur Henk Kamp naar buiten, de anderen nemen een andere weg. Kamp zegt inhoudelijk niet veel. "Het werk komt op gang, we zijn net begonnen". Morgen aan het eind van de ochtend komen de onderhandelaars en de informateurs weer bijeen.
Dag 10 - Samsom waarschuwt leden voor "flinke compromissen"
22 september - PvdA-leider Samsom spreekt op een politieke ledenraad met zijn achterban over de verkiezingscampagne en de formatie. Hij maakt duidelijk dat het regeerakkoord met de VVD "flinke compromissen en concessies" zal bevatten. Hij heeft er wel vertrouwen in dat hij met de VVD snel een stabiel kabinet kan vormen.
Samsom laat zich niet uit over standpunten die voor zijn partij niet onderhandelbaar zijn. "Nederland is een coalitieland en er moeten compromissen gesloten worden. Hij wil ook geen politieke spelletjes spelen.
De leden staan achter Samsom's poging met de VVD een kabinet te vormen, al klonken er ook kritische geluiden. Sommige leden willen liever met linkse partijen samenwerken. Volgens Samsom is dat door de verkiezingsuitslag erg moeilijk.
Dag 9 - Onderhandelaars hebben 'gevoel van urgentie'
21 september - Na het eerste gesprek merken de onderhandelaars Bos en Kamp dat er een sterk gevoel van urgentie is. Voor het eerst zitten de VVD'ers Rutte en Blok en Samsom en Dijsselbloem van de PvdA met de informateurs om de tafel. Het gesprek duurt zo'n drie uur.
Na afloop volgt een persontmoeting waar Bos zegt dat de VVD en PvdA er "zo snel als verantwoord mogelijk" willen uitkomen. Bos wil niet terugkeren naar politiek Den Haag, zegt hij. Hij heeft onbetaald verlof genomen van zijn werkgever KPMG en gaat daarna weer meer tijd aan zijn gezin besteden.
PvdA-leider Samsom en VVD-leider Rutte zeggen na hun gesprek niet meer dan dat hun gesprek "prima" is verlopen. De onderhandelaars hebben afgesproken maandag te praten met minister De Jager, directeur Teulings van het Centraal Planbureau, president Knot van de Nederlandsche Bank en voorzitter Van Zwol van de ambtelijke studiegroep begrotingsruimte.
Dag 8 - Kamer: Kamp en Bos als informateur
20 september - De net geïnstalleerde Tweede Kamer debatteert over het verslag van verkenner Kamp. VVD-leider Rutte en PvdA-voorman Samsom maken duidelijk dat ze willen dat er zo snel mogelijk een stabiel kabinet komt van hun twee partijen. Eerder hadden ze het nog over "ten minste twee partijen". Maar dat "ten minste" is inmiddels weggevallen, beaamt Rutte.
Een motie van de VVD-leider over het aanstellen van twee informateurs wordt gesteund door VVD, PvdA, PVV, SGP, ChristenUnie, CDA, GroenLinks en 50Plus. Waarnemend Kamervoorzitter Bosma brengt 's avonds de Koningin op de hoogte, en ontvangt morgen Kamp en Bos om ze hun opdracht te geven.
In het debat over de formatie wordt een motie van ChristenUnie-voorman Slob aangenomen. Slob wil dat er in elk geval gedurende de formatieonderhandelingen geen minderjarige kinderen worden uitgezet, die langer dan vijf jaar in Nederland wonen. Samsom zei al voor de indiening dat hij de inhoud van de motie steunt. Rutte zegt later dat hij blij is dat "deze delicate kwestie tijdens de formatie geparkeerd wordt".
Dag 7 - Secondanten bekend
19 september - Stef Blok (VVD) en Jeroen Dijsselbloem (PvdA) zullen hun fractievoorzitters Rutte en Samsom gaan ondersteunen bij de onderhandelingen. Dat is vandaag bekend gemaakt. Waarschijnlijk vrijdag beginnen die onderhandelingen, onder leiding van de informateurs Kamp en Bos.
Officieel staat er vandaag niets op de formatie-agenda. Geen gesprekken of onderhandelingen, maar wat er achter de schermen gebeurt, weten we natuurlijk niet.
Informateur Kamp heeft nu weinig tijd voor zijn ministerschap op Sociale Zaken. Daarom neemt staatssecretaris De Krom (VVD) zijn taken waar.
Er blijft veel optimisme bij de hoofdrolspelers. Premier Rutte, eerst nog sceptisch over een formatie zonder koningin, zegt nu dat het allemaal heel goed loopt.
Dag 6 - Kamp en Bos informateur
18 september - Het is vandaag Prinsjesdag en dus staat de formatie op een laag pitje. VVD-verkenner Kamp ontvangt 's ochtends nog wel de voorzitter van de Eerste Kamer, Fred de Graaf, maar daarna zit hij tijdens de Troonrede in de Ridderzaal en is hij 'gewoon' weer even demissionair minister.
Kamp biedt aan het eind van de middag zijn eindverslag aan aan voorzitter Gerdi Verbeet van de Tweede Kamer. Hij maakt daarbij bekend dat hijzelf en oud-minister Wouter Bos (PvdA-)informateur worden. Bos is oud-partijleider van de PvdA en oud-minister van Financiën en vicepremier. Hij werkt op dit moment voor adviesbureau KPMG.
Inmiddels is duidelijk dat VVD en PvdA, de grote winnaars van de verkiezingen, gaan proberen een regering te vormen. Kamp zal bij de aanbieding van het eindverslag geen toelichting geven of vragen beantwoorden. Morgen is hij wel bij het Kamerdebat over de formatie.
CDA-fractievoorzitter Buma en D66-fractievoorzitter Pechtold spraken zich vandaag alvast uit over de houdbaarheid van het Vijfpartijenakkoord; de basis van de begroting van 2013.
Dag 5 - Verkenner Kamp zet gespekken voort met Samsom en Rutte
17 september - Afgelopen weekend was verkenner Henk Kamp niet in het gebouw van de Tweede Kamer aan het werk. Wel liet hij zondagavond weten dat hij vandaag verder zou gaan met gesprekken over de mogelijkheden voor een nieuw kabinet. Kamp ontving vanochtend eerst afzonderlijk Diederik Samsom (PvdA) en Mark Rutte van de VVD.
Na het middaguur is er een gesprek met beide fractievoorzitters. Na afloop van dat gesprek zeggen Mark Rutte en Diederik Samsom vertrouwen te hebben in een goede samenwerking. VVD-leider Rutte zegt er vertrouwen in te hebben dat de gesprekken kunnen leiden tot een vruchtbare samenwerking. PvdA-leider Samsom laat zich in vergelijkbare bewoordingen uit. Ze zeggen niets over een eventuele samenwerking met een derde partij. Eerder vandaag laten ze weten dat ze het draagvlak voor een kabinet met ten minste VVD en PvdA zien groeien.
Morgenochtend, op Prinsjesdag, komt de voorzitter van de Eerste Kamer, Fred de Graaf (VVD) , langs bij verkenner Kamp. Volgens planning komt verkenner Henk Kampt voor donderdag met de definitieve bevindingen van zijn verkenning. Donderdagmiddag debatteert de Tweede Kamer over de verkiezingsuitslag en de formatie. Na donderdag gaan Rutte en Samsom inhoudelijke gesprekken voeren over een nieuw kabinet.
Dag 2 - Verkenner Kamp is begonnen met de eerste gesprekken
14 september - Op de tweede dag na de verkiezingen begint VVD-verkenner Henk Kamp direct met de gesprekken met de verschillende fractievoorzitters. Iedereen is welkom om zijn of haar zegje te doen en de kaarten worden dan ook gretig open op tafel gelegd.
Als eerste meldt VVD-leider Rutte zich 's ochtends vroeg. Rutte heeft niet veel tijd nodig bij Kamp; na nog geen half uur later staat hij alweer buiten. Rutte geeft de voorkeur aan een coalitie van VVD en PvdA. Volgens hem moeten de duidelijke winnaars met elkaar om tafel. Een derde partij is wat hem betreft ook een mogelijkheid, maar een coalitie met de SP ziet hij niet zitten.
Samsom zegt ook enthousiast te zijn over een samenwerking met de VVD, en "verschillen zijn er om te overbruggen", aldus de PvdA-leider na afloop. Maar Samsom wil juist wel met de SP verder gaan.
PVV-leider Wilders staat na amper 10 minuten weer buiten en zegt dat zijn partij voor de oppositie kiest. SP-leider Roemer vindt een kabinet van VVD en PvdA "zinloos" en hoopt op een coalitie van SP, PvdA, CDA en D66. CDA-leider Buma en D66-leider Pechtold houden zich op de vlakte; ze benadrukken dat het eerst aan de PvdA en de VVD is om zaken te doen.
Later op de dag komen ook nog Slob (ChristenUnie), Van der Staaij (SGP), Thieme (Partij voor de Dieren), Krol (50Plus) en Sap (GroenLinks) langs bij Kamp.
Dag 1 - Henk Kamp wordt verkenner
13 september - Op de dag na de verkiezingen laten de verschillende fracties er geen gras over groeien. Ze gaan direct aan de slag met de vraag hoe de formatie gestart kan worden en door wie. Als eerste belt Kamervoorzitter Gerdi Verbeet met alle fractievoorzitters, later ontvangt ze ze allemaal op haar werkkamer.
Koningin Beatrix overlegt op Paleis Huis ten Bosch met haar vaste adviseurs. Dat zijn naast mevrouw Verbeet de heren de Graaf (voorzitter Eerste Kamer) en Donner (vice-president van de Raad van State).
Aan het eind van de middag wordt bekend dat er op donderdag 20 september een debat in de Tweede Kamer is over de verkiezingsuitslag. Henk Kamp (VVD) is als verkenner aangesteld om de formatie voor te bereiden. Hij doet dat in opdracht van de Tweede Kamer en neemt er een week voor. Vrijdagochtend om 08.00 uur begint hij zijn gespreksronde met de fractievoorzitters. Mark Rutte (VVD) komt dan als eerste langs.