Hoe verder na de verkiezingen?
Het was waarschijnlijk een beetje vreemd ontwaken voor koningin Beatrix. Tien keer gaf zij in de dagen, weken en vaak maanden na de verkiezingsuitslag leiding aan de kabinetsformatie.
Deze keer zou ze net zo goed kunnen uitslapen. Vanaf donderdag gaat de Tweede Kamer het zelf doen zonder tussenkomst van het staatshoofd. Maar afspraken over hoe dat dan precies in zijn werk gaat, zijn nog steeds niet gemaakt.
Tot nu toe voltrok de start van de kabinetsformatie zich daags na de verkiezingen volgens een beproefd ritueel. In de loop van de middag ontving de koningin eerst haar drie belangrijkste adviseurs: de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer en de vice-president van de Raad van State.
Daarna kwamen op vrijdag en soms ook nog op zaterdag alle fractievoorzitters uit de Tweede Kamer voor hun advies bij haar langs. Op basis van die adviezen, openbaar gemaakt in een persconferentie na hun bezoek aan het paleis, benoemde de koningin dan een informateur en was de kabinetsformatie begonnen.
Initiatief
Deze keer moet de Tweede Kamer zelf een initiatief nemen en komt er eerst een Kamerdebat over de verkiezingsuitslag. Dat debat moet uitmonden in het aanwijzen van een formateur of informateur.
Dat gebeurt niet gelijk de donderdag na de verkiezingen. De Kiesraad heeft een paar dagen nodig om de verkiezingsuitslag vast te stellen en maakt die uitslag op maandag officieel bekend. De nieuwe Tweede Kamer wordt vervolgens op donderdag, acht dagen na de verkiezingen, geïnstalleerd. Pas dan kan er voor het eerst over de verkiezingsuitslag worden gedebatteerd.
Verkennende telefoontjes
Of en wat er de dagen daarvoor gaat gebeuren, is nog zeer ongewis. Niemand kan zich goed voorstellen dat de leiders van mogelijke regeringspartijen een week op hun handen blijven zitten. Maar procedures voor verkennende telefoontjes, geheimzinnige etentjes of andere onderlinge contacten zijn er niet, laat staan dat de inhoud van dergelijke ontmoetingen openbaar zullen worden gemaakt.
Scheidend Kamervoorzitter Verbeet (die na de verkiezingen net als alle zittende Kamerleden nog een week blijft) heeft aangekondigd dat zij de fractievoorzitters donderdag zal bellen met de vraag, of zij gezamenlijk willen overleggen over de inrichting van het formatieproces.
Nieuwe voorzitter
Vast staat wel, dat Verbeet het Kamerdebat over de verkiezingsuitslag en de kabinetsformatie niet zal voorzitten. Zij beëindigt haar politieke loopbaan en dus zal de nieuwe Tweede Kamer ook een nieuwe voorzitter moeten kiezen. Ook dat vraagt enige tijd.
Als de nieuwe Kamer acht dagen na de verkiezingen voor het eerst bij elkaar komt, stelt zij eerst een profielschets voor het voorzitterschap vast. Daarna krijgen Kamerleden een paar dagen de tijd zich kandidaat te stellen en wordt er de week daarna over de nieuwe voorzitter gestemd.
Tot die tijd zal PVV-Kamerlid Martin Bosma de orde in de plenaire vergaderzaal bewaken. Hij is nu tweede ondervoorzitter en is straks automatisch in charge, omdat ook de eerste ondervoorzitter, het VVD-Kamerlid Willibrord van Beek, uit de Tweede Kamer verdwijnt.
Prinsjesdag
En dan is het de dinsdag na de verkiezingen ook nog Prinsjesdag als de regering zijn plannen voor het volgend jaar aan de Tweede Kamer aanbiedt. Die plannen zullen nog door de oude leden van de Tweede Kamer in ontvangst worden genomen. Een dag later nemen zij afscheid. Hoe de Miljoenennota dit jaar door de nieuwe Tweede Kamer zal worden behandeld, is ook nog niet zeker.
Het is immers zeer waarschijnlijk dat die plannen in de loop van de kabinetsformatie nog behoorlijk zullen worden gewijzigd, afhankelijk van welke partijen uiteindelijk gaan regeren. De kans is daarom groot dat de Algemene Beschouwingen over de Miljoenennota, die doorgaans in de week na Prinsjesdag plaatsvinden, dit jaar niet worden gehouden. Eerst maar eens kijken, hoe het de komende weken met de kabinetsformatie gaat, zo wordt er op dit moment bij veel partijen gedacht. Het was misschien wel de meest gedeelde wens in de verkiezingscampagne: het land heeft de komende jaren behoefte aan een stabiel kabinet. Maar voorlopig is het spoorboekje dat daar na de verkiezingen toe zou moeten leiden, nog hoogst onduidelijk.