Koolhaas gaf Peking nieuw elan
Door correspondent Marieke de Vries in Peking
Op straat wordt het de 'Grote Broek' en ook wel de 'Grote Boxershort' genoemd. In de volksmond soms zelfs de 'Kippenpoten' van Rem Koolhaas. Dat is alleen maar liefkozend bedoeld, zeggen de Chinezen die we spreken, want het grote, hoekige gebouw van de staatstelevisie CCTV is iets om trots op te zijn.
Zelf gruwt hij van bijnamen. "Nee, ik ga ze niet noemen", zegt Koolhaas. Hij begon tien jaar geleden aan zijn Chinese avontuur: "Dat ik in de tussentijd geen Chinees heb geleerd, zie ik nog steeds als één van de grootste mislukkingen van mijn leven". Destijds was China op zoek naar iets groots, iets nieuws, iets anders om de hoofdstad nieuw elan te geven. De Olympische Spelen van 2008 kwamen eraan en naast de Verboden Stad kon Peking wel een nieuwe, modernere eyecatcher gebruiken.
Het werd het opvallende ontwerp van Rem Koolhaas. "Het zijn twee schuine wolkenkrabbers die elkaar boven ontmoeten. Daardoor ontstaat er een vorm die van geen één hoek hetzelfde is. Soms is het een O, soms een Z en soms een I."
Connecties
Vanaf een hoog balkon van een nabijgelegen hotel wijst Koolhaas op de skyline van het toekomstige zakencentrum van Peking. "Kijk, de rest van de gebouwen staan op zichzelf. Verticaal, solitair. Als je naar mijn gebouw kijkt, zie je dat dat juist overal connecties maakt."
"Het idee voor het gebouw voor de Chinese staatstelevisie was gebaseerd op ervaringen met andere mediabedrijven. Die zijn altijd heel erg versplinterd. Er is weinig communicatie tussen de verschillende afdelingen. De accountant zal nooit de presentatrice ontmoeten bijvoorbeeld. Om dat te vermijden is deze vorm gekozen, omdat met deze vorm iedereen de aanwezigheid van de ander voelt."
Volgens de architect symboliseert het gebouw de twee identiteiten van China: "Omdat men in China gewend is aan ondubbelzinnig, duidelijk en machtig is dit een gebouw wat dubbelzinnig is, veranderlijk. Soms sterk, soms zwak.
Kritiek
In het begin kreeg Koolhaas ook kritiek te verduren. Een gebouw voor de staatstelevisie van een regime dat persvrijheid niet als hoogste goed beschouwt viel verkeerd. "Er was kritiek dat je geen werk moet doen voor de Chinese staat, dat je alleen maar ziekenhuizen en woningen zou moeten ontwerpen. Daar was ik niet ongevoelig voor, maar ik vind zelf dat je moet engageren en als je engageert dan kun je dat beter met de belangrijke partijen doen dan met veilige partijen."
De bouw verliep soepel. Tot 2009. Het rampjaar. Het bijgebouw, waar studio's, een congrescentrum en een hotel gevestigd zouden worden, werd tijdens het Chinees Nieuwjaar feestelijk ingezegend. Tegen het uitdrukkelijke bevel van de staatspolitie in stak CCTV toch vuurwerk af. Prachtig vuurwerk zelfs. Tot iemand een rookpluim uit het gebouw zag opstijgen. Wat volgde was een inferno en het gebouw van Koolhaas ontstak als een brandende fakkel.
"Dat was een ramp, want de betrokken instanties hadden hun nek uitgestoken met dit gebouw. Ik ben er meteen naartoe gegaan en trof een hoopje droeve mensen aan, die met een busje over het terrein reden. Het was een tragedie van Griekse proporties."
Excuses
Omdat de meest betrokken mensen na de brand in allerlei onderzoeken en verzekeringskwesties verwikkeld raakten, moest de herbouw met een hele nieuwe ploeg gedaan worden. Staatstelevisie CCTV kwam met excuses aan het hele Chinese volk, iets dat nog nooit vertoond was door een staatsinstantie. In 2008 kwamen alle uitzendingen van de Olympische Spelen al uit het CCTV-gebouw. Het komend Chinees nieuwjaar zal het hele complex dan eindelijk definitief geopend worden.
Koolhaas grinnikt op de vraag of het niet jammer is dat het gebouw op slechte dagen bijna niet te zien is door de smog. "We hebben het ontworpen op de smog door bijvoorbeeld zwarte lijnen aan te brengen, waardoor het zelfs in de mist sprekend is. Ik vind het juist met mist poëtisch worden. En met mooi weer wordt het fris en hard. Dat is ook weer onderdeel van die twee identiteiten."