Training kan neerstorten voorkomen

Door researchredacteur Hugo van der Parre

Het aantal fatale vliegtuigongelukken kan met dertig procent omlaag door een nieuwe oefenmethode voor piloten. Dat zegt TNO dat de methode in samenwerking met onder meer het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium ontwikkelde. Piloten kunnen sinds kort oefenen op situaties waarbij hun vliegtuig onbestuurbaar is geworden.

Drie op de tien dodelijke vliegtuigongelukken gebeuren doordat het toestel in een onverwachte situatie terechtkomt, waarbij de piloot 'de macht over het stuur' verliest. In de vliegwereld heet dat een loss-of-control-in-flight.

Meestal gebeurt dat bij een overtreksituatie, ook wel stall genoemd. De neus van het toestel richt dan iets te veel omhoog, waardoor de dragende kracht van de lucht op de vleugels wegvalt. Instrumenten geven verkeerde signalen, terwijl het vliegtuig instabiel is en heftig beweegt. Vervolgens valt het stuurloos naar beneden.

Een recent voorbeeld is de crash met een A330 van Air France, dat in 2009 in de Atlantische Oceaan stortte. Het vliegtuig was door overtrek stuurloos geworden en viel in dertig seconden elf kilometer naar beneden. In Europa vindt per jaar gemiddeld één fataal ongeluk plaats door loss-of-control-in-flight.

G-krachten

Zo'n situatie kon tot nu toe niet worden nagebootst in een vliegsimulator. Met behulp van Desdemona, een zeer geavanceerde vliegsimulator in Soesterberg, en met subsidie van de EU, slaagden technici van het project erin om software te ontwikkelen waarmee de simulator ook extreme incidenten levensecht kan nabootsen.

Omdat Desdemona niet zoals traditionele simulatoren op zes uitschuifbare poten staat, maar is opgehangen in een soort centrifuge, kunnen er ook g-krachten worden opgewekt. Dat is van belang om vliegers te laten ervaren hoe het voelt als een vliegtuig naar beneden valt en te leren hoe ze het uit een overtrek kunnen halen.

Duiken

Volgens het onderzoeksinstituut is het belangrijkste dat piloten leren dat je in het geval van een overtreksituatie naar beneden moet durven duiken. Projectleider Eric Groen: "De piloten ervaren hier dat je in zo'n stall naar beneden moet durven duiken om snelheid te winnen zodat je vliegtuig weer bestuurbaar wordt. Daarbij komen flinke g-krachten vrij en ook daaraan moet je wennen."

Het vliegprogramma is ook op andere simulatoren te gebruiken, maar dan zonder het 'echte' gevoel. Testvlieger Arun Karwal van het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium zegt: "Hopelijk kom je als vlieger nooit in zo'n situatie terecht. Maar als het je dan een keer zou gebeuren, weet je wat je te wachten staat en wat je moet doen".

IATA

De Nederlandse luchtmacht is inmiddels begonnen met trainingen in de simulator. Ook de commerciële luchtvaart heeft belangstelling.

De ongevallencommissie van de IATA, de internationale luchtvaartorganisatie, is enthousiast over de nieuwe mogelijkheden. Training op deze situaties draagt sterk bij aan de vliegveiligheid, vindt de IATA.