Grieponderzoeker: toch publiceren

Door redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink

Viroloog Ron Fouchier van het Erasmus MC in Rotterdam wil zijn onderzoek naar een gemuteerde variant van het vogelgriepvirus hoe dan ook publiceren. Ook als de Nederlandse regering hem toestemming weigert. "Als het aan mij ligt publiceer ik gewoon, maar ik heb te maken met veertien co-auteurs die daar allemaal mee moeten instemmen. En de Raden van Bestuur van het Erasmus MC en de Universiteit van Cambridge, onze werkgevers, ook. Het mooiste zou zijn als staatssecretaris Bleker na het overleg van maandag en dinsdag het idee dat wij een exportvergunning nodig hebben laat vallen."

Maandag en dinsdag organiseert de Nederlandse overheid een internationale bijeenkomst met grieponderzoekers en veiligheidsexperts. Daarna bepaalt staatssecretaris Bleker zijn definitieve standpunt.

Fretten

Fouchier en zijn onderzoeksgroep hebben in een streng beveiligd lab in Rotterdam het H5N1 vogelgriepvirus zo aangepast dat het tussen fretten onderling overdraagbaar is. Niet via de lucht, maar door met een wattenstaafje een beetje materiaal uit de neus van de ene fret te halen en vervolgens in de neus van een andere fret te brengen.

Fretten worden vaak gebruikt voor grieponderzoek, omdat ze meestal net zo reageren op griepvirussen als mensen. Bij de Mexicaanse griep was dat overigens niet het geval.

De wetenschappers willen dat hun onderzoeksresultaten zo snel mogelijk beschikbaar komen voor andere onderzoekers. Zij redeneren dat wat zij in het laboratorium hebben gedaan ook in de natuur zou kunnen gebeuren.

Vaccin

Dan ontstaat een variant van de vogelgriep die veel gevaarlijker is dan het virus dat nu circuleert. En dus moet er zo snel mogelijk begonnen worden met het ontwikkelen van een vaccin.

De gerenommeerde tijdschriften Science en Nature legden de artikelen ter beoordeling voor aan de National Science Advisory Board for Biosecurity (NSABB). Die adviseert de Amerikaanse overheid over onderzoek dat te misbruiken is bijvoorbeeld om een biologische bom te maken.

Op 30 maart gaf de NSABB unaniem toestemming voor publicatie (.pdf) van het artikel van de Amerikaanse onderzoeksgroep. Een meerderheid van twaalf tegen zes gaf het groene licht voor publicatie van Fouchiers artikel als hij zijn manuscript op enkele punten verduidelijkt.

Exportvergunning

Maar de Nederlandse regering vindt dat Fouchier vóór publicatie van zijn artikel een exportvergunning moet aanvragen.

EU-regelgeving bepaalt dat zo'n vergunning nodig is voor dual use goederen. Dual use betekent dat iets ten goede en ten kwade aangewend kan worden. Fouchier is niet van plan een exportvergunning aan te vragen. Hij zegt dat de EU-regelgeving een uitzondering maakt voor fundamenteel onderzoek en dat zijn H5N1-onderzoek daaronder valt.