Breivik: tbs of gevangenis?

Door verslaggever Jeroen Wollaars in Oslo

Acht maanden na de aanslag op het Noorse regeringscentrum en het bloedbad op het eiland Utøya moet Anders Breivik zich voor een rechtbank van twee professionele en drie lekenrechters voor zijn daden verantwoorden. De Noren hebben tien weken voor het proces uitgetrokken.

In totaal mogen 2000 nabestaanden, overlevenden en andere betrokkenen het proces bijwonen. Omdat de slachtoffers uit heel het land afkomstig zijn, is het proces in zeventien lokale rechtbanken verspreid door het hele land via een videoverbinding te volgen. In alle rechtbanken zijn psychologen aanwezig om de slachtoffers te begeleiden.

Toespraak

Het begin van de zaak zal op televisie worden uitgezonden. Breivik zal dan de schuldvraag worden voorgelegd. Het is de eerste keer dat de Noren hem zullen horen spreken. Hij is van plan een geschreven verklaring van vijf kantjes voor te lezen, maar zijn advocaten houden er rekening mee dat de rechter hem zal onderbreken.

Breivik krijgt in de eerste week meer gelegenheid om zijn daden toe te lichten, al wordt dat niet op televisie uitgezonden. Hij zal geen blad voor de mond nemen, hebben de advocaten al gewaarschuwd. Zo gaat hij uitleggen dat hij handelde uit noodweer. Hij wilde Noorwegen beschermen tegen politici en aankomende politici die geloven in de multiculturele samenleving. En daarom wil hij vrijuit gaan. Het zijn dit soort uitspraken waar veel Noren nu al van schrikken en de direct betrokkenen maken zich op voor een moeilijke periode.

Straf

De zaak zelf zal niet over de schuldvraag hoeven gaan. De bewijzen zijn overweldigend en Breivik heeft zijn daden toegegeven. De vraag zal eerder zijn of hij tbs of een gevangenisstraf krijgt opgelegd. In Noorwegen zijn twee verschillende rapporten over zijn psychische gesteldheid verschenen. De ene zegt dat hij ontoerekeningsvatbaar is, de andere zegt dat hij precies wist wat hij deed.

Veel Noren zijn bang dat hij tbs krijgt. Dat wordt als een heel milde straf gezien, omdat het niet voorafgegaan kan worden door gevangenisstraf en het regime zeer licht is. Maar zowel tbs als gevangenisstraf kan in Noorwegen levenslang duren.

Opvallend is dat premier Stoltenberg zich in het openbaar over de zaak heeft uitgesproken; hij zegt dat het het beste zou zijn als Breivik toerekeningsvatbaar wordt verklaard en dus de gevangenis in gaat.