Amnestiewet overwinning Bouterse

Door Harmen Boerboom (Wereldomroep)

De amnestiewet, ingediend door partijgenoten van Bouterse, vrijwaart de voormalige legerleider van een gevangenisstraf voor zijn aandeel bij politieke moorden in 1982. De snelheid waarmee de wet is aangenomen, is voor Surinaamse begrippen opmerkelijk.

Wetten maken en goedkeuren is niet de meest favoriete bezigheid van het Surinaamse parlement. Op de stapel 'te behandelen wetten' liggen al jarenlang tientallen belangrijke voorstellen. Een anti-corruptiewet, milieuwetten, wetten voor grondbeheer, verkeers- en huisvestingswetten, om er maar een aantal te noemen.

Iedereen was dan ook stomverbaasd toen de amnestiewet twee weken geleden werd aangekondigd en nog in dezelfde week in de Assemblee in behandeling werd genomen. Juist die haast leidde tot veel kritiek. Zorgvuldigheid lijkt minder belangrijk dan het doel: het zo snel mogelijk invoeren van de wet. De timing ervan kan geen toeval zijn.

Decembermoorden

Op 8 december 1982 werden onder politieke verantwoordelijkheid van de toenmalige couppleger en legerleider Desi Bouterse vijftien politieke tegenstanders van huis opgehaald en in Fort Zeelandia in Paramaribo geëxecuteerd. De schokkende gebeurtenis ging de geschiedenis in als de 'Decembermoorden'.

Als een slagschaduw hangt de gebeurtenis al 30 jaar boven Suriname. Pas in 2007, twintig jaar na de terugkeer van de democratie, begint er een rechtszaak tegen de mogelijke daders van de moorden. De hoofdverdachte: Desi Bouterse. De slotfase van dat proces nadert.

De rechtszaak heeft niet kunnen voorkomen dat Bouterse in 2010 op democratische wijze tot president werd gekozen. Met name het jonge electoraat neemt het negatieve imago van Bouterse, die in Nederland ook nog een straf moet uitzitten wegens drugshandel, op de koop toe.

Populairste politicus

"Wij zijn jong en we willen stabiliteit in het land. Bovendien: wij hebben de Decembermoorden niet meegemaakt", zegt Melvin Bouva, partijgenoot van Bouterse en één van de indieners van de wet. "De uitkomst van het strafproces kan ons in een diep avontuur storten. Als de president ons land niet meer kan besturen is dat een ramp. Ook wij willen de waarheid weten, maar dat kan ook zonder gevangenisstraf voor Bouterse. Amnestie is de beste oplossing voor het land."

Bouterse was tot drie weken geleden volgens een opiniepeiling nog de populairste politicus van Suriname. Hij zette het land in anderhalf jaar tijd op de regionale kaart en trok investeerders aan.

Vriend en vijand, waaronder de Verenigde Staten en Frankrijk, roemden zijn voortvarendheid. Zelfs fervente voormalige politieke tegenstanders moesten schoorvoetend toegeven dat het eigenlijk zo slecht nog niet gaat onder de voormalige couppleger.

Internationale kritiek

Die credits lijken voorlopig verspeeld. Het voordeel van de twijfel maakte in een paar dagen tijd plaats voor het credo van de Bouterse-cynici: Een vos verliest wel zijn haren, maar niet zijn streken.

De kritiek op de initiatiefwet is ook in het buitenland groot. Internationale rechtsgeleerden zijn van mening dat amnestie niet kan gelden voor mensenrechtenschendingen en dat lopende rechtszaken nooit doorkruist kunnen worden door nieuwe wetgeving. Frankrijk en de VS wijzen inmiddels op de pilaren van een waarachtige democratie: de scheiding der machten.

Maar die kritiek zal het immer aanwezige politieke pragmatisme waarschijnlijk niet overtroeven; principes zijn in de Surinaamse politiek vaak een luxeartikel. Voor de aanname van de amnestiewet was steun nodig van tenminste één coalitiepartner: Paul Somohardjo van Pertjajah Luhur (PL) of Ronnie Brunswijk van de binnenlandpartij ABOP.

Beiden willen in het regeerpluche blijven zitten. En een wit voetje halen bij Bouterse is uitermate nuttig, niet in de laatste plaats vanwege de op handen zijnde reorganisatie binnen de regering. Het zijn immers juist de ministers van PL en ABOB die te vrezen hebben.

Het ligt voor de hand dat de reshuffling van de ministersploeg wat milder zal uitvallen dan een paar weken geleden door de regering is aangekondigd, als dank voor de getoonde loyaliteit.

Krachtmeting

Intussen nadert het 8 Decemberstrafproces zijn einde. Op 13 april, zo is aangekondigd, komt de openbare aanklager met de strafeis. In mei wijst de rechter vonnis. Tenminste, zo zou het moeten gaan volgens de internationale rechtsregels. Maar het is de vraag of de president van Krijgsraad inderdaad het lef heeft om na het aannemen van de amnestiewet nog zittingen bijeen te roepen. De mogelijke daders gaan, ongeacht het vonnis, immers toch vrijuit.

De komende weken zal er mogelijk een krachtmeting plaatsvinden tussen de justitiële en de politieke machten in Suriname. Het zou in dit land niet vreemd zijn wanneer, ondanks internationale druk, de politiek het gaat winnen van het recht.

En een parlement dat volledig onder controle staat van de regeringsfracties doet al snel denken aan de situatie in een land elders op het Zuid-Amerikaanse continent: het Venezuela van Bouterses revolutionaire broeder Hugo Chavez.