Mary en Hans Mussert

Door redacteur Stijn Wiegerinck

De brieven die Mary Mussert (1920-2010) schreef aan haar favoriete broer Hans (1923-1992) geven een bijzonder inkijkje, in hoe in nationaal-socialistische kring tegen de oorlog werd aangekeken. In het begin is ze nog vrolijk en enthousiast, naarmate de oorlog vordert wordt de toon bitterder.

Hans was in februari 1941 in Duitsland gaan werken. De stemming was nog goed, Duitsland won op alle fronten. In maart schreef Mary: "Fijn dat je het zo goed hebt bij de Arbeidsdienst", en: "Zaterdag was Oom Anton hier. We hebben grootse plannen. Daar zal ik je nog wel over schrijven." Ze sluit af met: "In gedachten dek ik je lekker toe zoals vroeger. Slaap lekker hoor. Een zoen van je zuster."

Anti's

Niet iedereen was blij met de plannen van Oom Anton. Dat merkte ook Mary toen ze in het voorjaar van 1941 in een kindertehuis in Bergen (NH) ging werken. Ze werd daar met anti's geconfronteerd: Nederlanders die de NSB en de Duitsers niet zagen zitten.

Ze schreef haar broer: "Wij hebben met de Paasdagen zulke anti-buren gehad. We hebben toen de radio extra hard aangezet en hebben vijf keer luid het lied 'Wir fahren gegen Engeland' gezongen. Die mensen hebben beslist de pip gekregen."

Hitler-vereerster

Op Hitlers verjaardag, 21 april, bezocht ze een bioscoop in Alkmaar. Daar werd de Duitse propagandafilm 'Sieg im Westen' getoond. "Denderend", schreef ze aan Hans. Ze kreeg van een vertegenwoordiger van de NSDAP, de partij van Hitler, een portret van Hitler aangeboden. "Omdat ik zo'n Hitler-vereerster ben."

Hans begon in juli aan een opleiding bij de Waffen-SS. In eerste instantie was hij afgekeurd, maar dank zij connecties van zijn moeder was hij toch nog aangenomen. "Zorg dat oom Anton trots op je kan zijn hoor, daar gaat het om," schreef ze haar zoon.

Nijmegen

In november 1941 kreeg Mary opnieuw problemen met de 'anti's'. Ze werkte toen al in het NSB-kindervakantieoord 'De Westerhelling', in Nijmegen. Ze schreef Hans hoe ze met zes geüniformeerde Duitse meisjes en collega-leidster Elsa een 'propagandamars' maakte door het Kronenburgerpark. Daar kregen ze 'opgeschoten jongens' achter zich aan.

"We zongen nog harder, tegen hun 'Oranje Boven' in. Steeds kwamen we er nog bovenuit. Kun je je dus voorstellen dat we schor waren," schreef ze. Ze voelden zich zo bedreigd dat ze een politiebureau binnenvluchtten.

De stemming slaat om

In het begin van de oorlog ondertekende ze haar brieven nog met een warme persoonlijke groet. Naarmate de oorlog vorderde werden haar afscheidswoorden steeds politieker en grimmiger. Het ging van 'Een zoen van je zuster' via 'Hou Zee' en 'Heil Hitler' naar 'Victorie' en 'Es leben der Führer und seine tapferen Soldaten.' Gaandeweg komen er mededelingen in de brieven over kennissen, die zijn vermist of gesneuveld.

In een van haar laatste bewaarde brieven aan Hans, schreef ze dat ze groepshoofd van de Frontzorg was geworden: een vrijwilligersorganisatie die met soldaten aan het front correspondeert. In deze brief kwam haar Jodenhaat naar boven.

Ze schreef: "Ik heb het op het ogenblik razend druk. Maar dat mag niet hinderen, als de Joden en Russen maar minderen, zo denk ik er over. Ik zou niet weten welke gevaarlijker waren. Maar ik heb een grote haat tegen beide. Dus als ze maar minderen."

Bestraffing

Die laatste passage zou haar duur komen te staan. Hij werd opgenomen in de dagvaarding wegens landverraad. Ze werd veroordeeld tot 8,5 maand interneringskamp. Dat was geen lichte straf, integendeel, de geïnterneerden werden over het algemeen als beesten behandeld. En dan droeg zij ook nog de naam Mussert.

Hans Mussert kreeg een veel zwaardere straf. Hij werd in januari 1945 door de Russen gevangen genomen. Pas in 1951 mocht hij naar huis. Hij vestigde zich toen in Duitsland. Hij was volgens een schoonzus, de enige uit het gezin van Dora en Jo, die na de oorlog tot inkeer was gekomen. "Het was een tijd waarin niemand begreep wat er aan de hand was," had hij haar gezegd.

Bronnen: Nationaal Archief/ CA Bijzondere Rechtspleging, 2.09.09, inv. nr. 57410 M.F.C. Mussert

Nationaal Archief / CA Bijzondere Rechtspleging, 2.09.09, inv. nrs. 107831 en 880605 H. Mussert

Interview van de auteur met voormalige echtgenote van P.C. Mussert, februari 2008