'Mali slachtoffer oorlog in Libië'

Een kleine groep van ongeveer dertig Malinese militairen maakte gisteren op de staatstelevisie bekend dat ze de macht in het West-Afrikaanse land Mali hebben overgenomen. Ze bestormden het presidentiële paleis en sloten alle landsgrenzen.

Opmerkelijk is dat de coup in Mali niet is gepleegd door hoge militairen, maar door onderofficieren en gewone soldaten uit het Malinese leger. Martin van Vliet, onderzoeker bij het Afrika Studiecentrum Leiden: "Voor zover bekend zit er geen hoge generaal of politicus achter de staatsgreep. Het blijft speculeren, maar het lijkt dat er sprake is van een uit de hand gelopen muiterij."

Die muiterij begon dinsdag in de plaats Kati, zo'n twintig kilometer van de hoofdstad Bamako. Van daaruit zijn de militairen doorgestoten naar de staatstelevisie in Bamako.

Toearegs

De militairen hebben de macht gegrepen, omdat ze vinden dat president Touré te weinig doet tegen de Toeareg-rebellen in het noorden van Mali. Ze eisten al enkele weken meer voedsel en betere wapens in de strijd tegen de Toearegs.

Die strijd kent een lange geschiedenis. De Toearegs - een etnische groep in het noorden van het land - komen in de jaren 90 voor het eerst in opstand. Ze eisen een onafhankelijke staat, maar gaan in 1992 akkoord met een vredesverdrag waarin het noorden meer autonomie krijgt. Toch is vrede daarna ver te zoeken. Er ontstaan gevechten tussen verschillende Toeareg-stammen waarbij veel burgerslachtoffers vallen.

Pas in 1996 keert na een lang verzoeningsproces de vrede terug in het noorden. Maar in 2006 laait de strijd opnieuw op. De Toearegs komen opnieuw in opstand, omdat delen van het vredesverdrag uit 1992 nog steeds niet zijn uitgevoerd.

Wapens van Kadhafi

Met de opstand tegen Kadhafi in het nabijgelegen Libië krijgt de strijd in Mali een nieuwe wending. Een grote groep Toearegs vocht afgelopen jaar aan de zijde van Kadhafi. Na Kadhafi's dood en de regime change in Libië keerden de Toeareg-rebellen terug naar Mali, mét veel zware wapens van het voormalige Kadhafi-regime. Sindsdien hebben ze verschillende steden in noord-Mali veroverd.

Van Vliet: "Mali is het kind van de rekening van de oorlog in Libië. Vooral jongeren zijn enorm gefrustreerd dat ze met beperkte middelen moeten vechten tegen de zwaarbewapende Toeareg-rebellen. Die frustratie heeft ertoe geleid dat een paar honderd militairen in het noordoosten van Mali weigerden nog langer te vechten.

Timing

Al langere tijd is een deel van de Malinese bevolking ontevreden over de manier waarop president Touré de Toeareg-rebellen bestrijdt. In januari gingen echtgenotes van militairen de straat op om te demonstreren, omdat hun mannen zonder wapens zouden moeten vechten".

Toch is de timing van de staatsgreep opmerkelijk, omdat er volgende maand verkiezingen zouden worden gehouden in Mali. President Touré had zich daarvoor niet verkiesbaar gesteld, omdat hij er al twee termijnen op had zitten. De muitende militairen hebben daar niet op willen wachten.

Van Vliet: "Mali is weliswaar één van de meest democratische en stabiele landen in de regio, maar de president heeft de afgelopen tien jaar een subtiel autoritair bewind gevoerd met weinig ruimte voor kritiek die er vooral in het noorden onder de bevolking leeft. Hij heeft te lang de dialoog verdedigd en te laat ingezien dat er meer nodig is".