Schuldencrisis overwoekert de beurs
Door economieredacteur André Meinema
Grote en kleine beleggers hebben dit jaar weinig plezier beleefd aan de beurs. Na twee opeenvolgende jaren van hogere beurskoersen sluit de Amsterdamse effectenbeurs het jaar af met een gemiddeld rendement van min 13 procent. De beurs werd in de loop van het jaar overvleugeld door de crisis op de obligatiemarkten, de marktplaats voor staatsschulden.
Van de vijftig belangrijkste beursfondsen in Amsterdam (AEX en Midcap) zijn er slechts vijf bedrijven die nog koerswinst weten te boeken: Vopak (15 procent), Shell (14 procent), Unilever (14 procent), ASML (12 procent) en Ahold (4 procent). De resterende 45 beursfondsen lijden verlies, soms zelfs zwaar verlies. Het meest afgestraft werden Air France-KLM (min 71 procent) en TomTom (min 61 procent).
Banken
Verder lijden vooral de aandelen van banken onder de schuldencrisis. Bankverzekeraar ING leverde dit jaar 25 procent in en SNS Reaal 47 procent.
Het kan slechter, want elders zijn de klappen voor banken soms nog groter en wordt hun rendement meer dan gehalveerd. Bank of America verliest 59 procent, het Britse Lloyds 61 procent en de twee grote Franse banken BNP Paribas en Société Générale respectievelijk 36 procent en 58 procent.
Exploderende rente
De AEX begon het jaar op 354 punten maar eindigt vandaag ergens rond de 310 punten. Dat is zelfs onder de slotstand van 335 punten op 31 december 2009. Het tekent de kentering na nog een redelijk florissant en opgewekt begin van het jaar. De economie leek te herstellen, Duitsland trok de kar en in 2012 zou de schuldencrisis wel opgelost zijn. Dus begon het beursjaar voorspoedig en bereikte de AEX half februari zelfs een hoogtepunt van 374 punten.
Maar na een paar maanden ebde het goede gevoel over de economie en dus de beurzen weg door toenemende zorgen over de aanpak van de schuldencrisis. In de zomer breekt paniek uit na de teleurstellende en verwarrende Europese top eind juli: veel woorden en vage beloften maar geen daadkracht.
Op de schuldmarkten explodeert de rente voor probleemlanden en worden de beurzen mee omlaag gesleurd. De schuldencrisis besmet ook steeds meer landen: Italië, Frankrijk en België liggen zwaar onder vuur. Kredietbeoordelaars leggen de gesel over banken en landen en voeren de druk op door het verlagen van de ratings, de kredietwaardigheid. Hoe lager de rating des te groter is het risico voor beleggers in banken en landen.
Dubbel dip
De AEX zakt diep weg. Eind september tikt de beursbarometer zelfs even 256 punten aan. Griekenland blijkt niet te voldoen aan de vereiste criteria voor nieuwe miljardensteun. Een siddering trekt door de financiële markten. De gevreesde dubbel dip dient zich aan en een nieuwe recessie is een feit.
Onder druk van de kredietbeoordelaars, obligatiemarkten en de Europese Centrale Bank (ECB) wordt het ene na het andere Europese topoverleg gehouden. Regeringsleiders ruimen het veld en er worden zware bezuinigings- en en hervormingsplannen doorgevoerd. Koortsachtig proberen de Europese regeringsleiders de crisis te bezweren. Het blijft vooral bij kleine stapjes en veel praten. Daardoor blijven de markten wantrouwend, de koersen laag en de rentes hoog.
Naschokken
Omdat de regeringsleiders hun plicht verzaken, koopt de ECB voor meer dan 200 miljard euro probleemschulden op, pompt honderden miljarden aan goedkoop geld in de banken en verlaagt twee keer de rente.
De beurs speelt nauwelijks nog een rol in deze schuldentragedie. Bedrijven tobben met de tanende economie en hebben te maken met zware naschokken van de financiële crisis. De regie over de beurs ligt dit keer niet in de economische visie en portemonnee van beleggers, maar in Brussel. Voor 2012 is dat niet anders.