'De droom van Wit-Rusland leeft nog'
Door redacteur Emil van Oers
Een jaar na de frauduleus verlopen verkiezingen in Wit-Rusland is de onvrede over president Loekasjenko onder een groot deel van de bevolking onverminderd groot. Gisteravond werden tientallen mensen opgepakt die de hardhandig neergeslagen protesten van een jaar geleden wilden herdenken.
Dat gebeurde op hetzelfde moment dat in Amsterdam de Nederlandse première was van de documentaire 'A Belarusian Dream'. De film vertelt het verhaal van een jonge man van 18 jaar, die in zijn leven geen ander Wit-Rusland heeft gekend dan onder Aleksandr Loekasjenko. Afgelopen maand ging de film in de Wit-Russische hoofdstad Minsk al tijdens een geheime vertoning in première.
Het verhaal vertelt de geschiedenis van het land onder Loekasjenko, de aanloop naar de eerste 'democratische' verkiezingen in het land en de dramatische gebeurtenissen die volgden; de arrestatie van oppositieleden, het neerslaan van protesten en de voortzetting van het oude regime.
'Een Wit-Rusland zonder Loekasjenko'
De maakster van de film, Katerina Kibalchich, maakte de film niet in Wit-Rusland. Dat is onmogelijk door de alomtegenwoordige geheime dienst. Openlijk oppositievoeren is ten strengste verboden in het land, dat ook wel 'de laatste dictatuur van Europa' wordt genoemd. Kibalchich maakte de film in Moskou, waar ze woont en werkt als journalist.
Gisteravond beantwoordde ze vragen van het Amsterdamse publiek. Dat deed ze via een Skype-verbinding, vanaf een gang in een ziekenhuis, waar ze op het punt stond van bevallen van haar eerste kind. Op de vraag wat haar Belarusian Dream is: "dat mijn kind kan leven in een Wit-Rusland zonder Loekasjenko".
"Ik wil weer naar huis kunnen. Leven en werken in Wit-Rusland", zegt Kibalchich. "Ik wil journaliste zijn die haar bestaan niet hoeft te laten afhangen van een systeem of een machtige dictator. Ik wil over de politiek rapporteren zonder zijn belangen te dienen."
Nieuw politiek bewustzijn
Het is een jaar geleden dat in Minsk tienduizenden mensen tegen de verkiezingsoverwinning van Loekasjenko betoogden. Door fraude kreeg hij bijna 80 procent van de stemmen. Het bewind pakte na het protest meer dan 700 mensen op en zes presidentskandidaten verdwenen in de gevangenis. Ook tijdens de 'stille protesten' van afgelopen zomer werden honderden mensen gearresteerd.
Ondanks het repressieve bewind, klinkt het protest ook nu nog door. Het nieuwe politieke bewustzijn van de Wit-Russen is nieuw voor het land, zegt Kibalchich. "Wat me het meest verrast, is dat op het nieuws en op sociale netwerken mensen de tragisch verlopen verkiezingen herdenken. Zoiets hebben we nog nooit meegemaakt. Dit laat zien dat we klaar zijn voor verandering."
Achter tralies
In de documentaire is te zien hoe de oppositieleiders een jaar geleden tijdens het grootschalige protest de koppen bij elkaar steken, maar geen gezamenlijk plan hebben. Niet veel later slaat de oproerpolitie de demonstratie uiteen. Volgens Kibalchich is er in dat opzicht weinig verbetering gekomen.
"Ik denk niet dat we sterker zijn geworden", zegt ze. "Maar hoe kan het ook anders? De oppositionerende presidentskandidaten zitten nog steeds vast en honderden jonge actievoerders zitten achter de tralies, verspreid over het land. Omdat ze gescheiden van elkaar zijn, kunnen ze samen nooit tot overeenstemming komen."
'De KGB zit achter me aan'
Ondanks het feit dat oppositievoeren nagenoeg onmogelijk is, slaagde Kibalchich erin de film te maken. "De autoriteiten hebben er na de verkiezingen alles aan gedaan om belastend geluid- en beeldmateriaal te confisqueren. Ik heb al het originele materiaal in handen gekregen en heb het in de trein gesmokkeld naar Moskou. Ik ben persoonlijk gewaarschuwd dat de KGB achter me aan zit."
Hoe Kibalchich de beelden in handen kreeg, kan ze uit veiligheidsoverwegingen niet vertellen. De dag dat ze dat wel kan, is waarschijnlijk de dag dat 'de Wit-Russische droom' is uitgekomen.
De documentaire 'A Belarusian Dream' is op YouTube te bekijken.