Havel: moedige dissident en schrijver

Václav Haval gaat de geschiedenis in als een groot politiek figuur uit de 20ste eeuw. Een briljant schrijver van toneelstukken en teksten. De moedige dissident, die als schrijver én als president bijft hameren op een tolerante democratie.

In 1960 publiceerde hij zijn eerste korte verhalen en gedichten, later ging hij ook toneelstukken schrijven. In zijn werk gaf hij kritiek op het communistisch regime in toenmalig Tsjecho-Slowakije. Dat leidde na de Praagse lente in 1968 tot een publicatieverbod.

Charta '77

Havel richtte de mensenrechtenorganisatie Charta '77 op, waarvan hij de woordvoerder werd. Vanwege zijn politieke activiteiten werd hij in 1979 veroordeeld tot een langdurige gevangenisstraf, maar vier jaar later kwam hij onder internationale druk vervroegd vrij.

Eind jaren tachtig was hij het boegbeeld van de zogenoemde fluwelen revolutie: de vreedzame omwenteling in Tsjecho-Slowakije, die het einde betekende van het communisme in zijn land. Vlak daarna werd Havel gekozen tot president.

Verlegen

Het politieke leven viel Havel niet makkelijk. Volgens critici werd hij als president een ander man. Naar buiten toe speelde hij de rol van de verlegen president-tegen-wil-en dank, de moralist die bleef hameren op principes als tolerantie en anti-nationalisme. Binnen de muren van het presidentieel paleis gedroeg hij zich als een koning wiens oordeel en gezag onaantastbaar waren.

De opsplitsing van zijn land in een onafhankelijk Tsjechië en Slowakije ervoer Havel als een persoonlijke nederlaag. In juli 1992 trad hij daarom af.

Populair

In februari 1993 was Havel terug. Nu als de eerste president van de Tsjechische republiek. Maar de magie van zijn leiderschap kwijnt weg. De verbeelding en inspiratie zijn weg. De functie van president is uitgekleed door premier Klaus en het parlement. De hooggestemde idealen van Havel blijken onbruikbaar voor problemen als werkloosheid en inflatie.

In het buitenland bleef Havel onveranderd populair. Ook in Nederland waar hij in 1995 van toenmalig premier Wim Kok de Geuzenpenning kreeg uitgereikt. Daarnaast kreeg hij voor zijn vreedzame verzet en voor zijn politieke werk tientallen andere prijzen en onderscheidingen waaronder de Erasmusprijs, de Olof Palme-prijs en de Karel de Grote prijs.

Gezondheid

Havel werd eind 1996 geopereerd: een kwaadaardige tumor en de helft van zijn rechterlong werden verwijderd. Ook daarna bleef hij allerlei gezondheidsklachten houden. In 1998 werd hij herkozen als president, maar zijn populariteit onder het volk nam af. Toen zijn termijn er in 2003 op zat, was een derde termijn grondwettelijk onmogelijk.

Hoewel zijn eigen volk op het eind van zijn leven steeds meer op hem uitgekeken raakt, blijft hij voor velen, in binnen- en buitenland, een held. "Leven in waarheid", was zijn motto, nu hij dood is zal vooral dát van hem in de herinnering voortleven.