Virologen Erasmus willen grieponderzoek publiceren

Door redacteuren Robert Bas en Rinke van den Brink

De virologen van het Erasmus MC die een genetisch aangepaste variant van het vogelgriepvirus gemaakt hebben die zeer waarschijnlijk overdraagbaar is van mens op mens, willen hun onderzoeksresultaten publiceren.

De onderzoekers hebben twee maanden geleden een artikel ingediend bij het Amerikaanse wetenschappelijke tijdschrift Science. De redactie van dat blad heeft het artikel voorgelegd aan de National Science Advisory Board on Biosecurity, een adviesorgaan op het gebied van bioveiligheid. De NSABB heeft nog geen advies uitgebracht.

Er zijn wetenschappers die vinden dat de Rotterdamse onderzoekers hun bevindingen niet moeten publiceren, omdat die kwaadwillenden in staat kunnen stellen een biologisch wapen te maken van het vogelgriepvirus. Ook in kringen van de overheid en veiligheidsdiensten is onrust ontstaan over de mogelijke publicatie van het onderzoek.

Onwaarschijnlijk

Onderzoeksleider Ron Fouchier en zijn baas Ab Osterhaus, beiden viroloog, achten de kans dat misbruik gemaakt wordt van de onderzoeksgegevens niet heel hoog. "De vraag is of iemand anders dit onderzoek zou kunnen uitvoeren", zegt Osterhaus. "Dit is zo'n ingewikkeld onderzoek, je moet echt een hoog opgeleide en heel goede viroloog zijn om dit te kunnen. Dat kan een verdwaalde wetenschapper echt niet nadoen in zijn garage. Maar daar kun je wel antraxbrieven maken."

"Bovendien, stel nu eens dat iemand hiermee aan de haal zou gaan, dan is het des te belangrijker dat we aan vaccins werken. We hebben nu aangetoond dat dit virus zo kan muteren dat er een variant ontstaat die via de lucht overdraagbaar is van mens op mens. We weten nu op welke mutaties we moeten letten en kunnen onderzoek doen naar vaccins", zegt Osterhaus.

Mens op mens

Ron Fouchier en zijn onderzoeksteam hebben het vogelgriepvirus genetisch zo aangepast dat het bij fretten even gemakkelijk overdraagbaar is via de lucht als seizoensgriep. Fretten en mensen reageren op dezelfde manier op griepvirussen. Daarom denken de onderzoekers dat het gemuteerde virus ook bij mensen via de lucht overdraagbaar is.

Dat maakt het genetisch aangepaste vogelgriepvirus zeer gevaarlijk, want vogelgriep is veel dodelijker dan de seizoensgriep. Het onderzoek is in in Nederland gedaan vanwege de goede veiligheidsvoorzieningen in de laboratoria van het Erasmus MC.

Vrijheid van wetenschap

Fouchier wil niet vooruit lopen op de vraag of het voor zijn onderzoeksgroep aanvaardbaar zou zijn om bepaalde elementen uit de publicatie weg te laten. "De discussie over vrijheid van wetenschap komt pas na het besluit van de NSABB. Daar wachten we nu al twee maanden op, terwijl we al een paar keer te horen hebben gekregen dat het eraan komt. Het zou natuurlijk een belangrijk precedent zijn als Science zou besluiten niet te publiceren."

"Vanuit officiële kringen - politie, openbaar ministerie, overheid, inlichtingendiensten - is er geen druk op ons geweest om af te zien van onderzoek of publicatie. Daar gaan ze ook niet over", zegt Fouchier.

Osterhaus vult aan: "Het is goed dat men bezorgd is, maar wij hebben uitgebreid overleg gehad met alle instanties. Nadat alle afwegingen zijn gemaakt, is er toestemming gekomen voor het onderzoek. Dat hebben we gedaan. En nu is het tijd voor publicatie. Nog eens, ik begrijp de zorgen, maar ik denk niet dat men in officiële kringen wil dat we niet publiceren."