NOS NieuwsAangepast

Ali Abdullah Saleh, de slangendanser

Door buitenlandredacteur Marc Bessems

Jemen regeren is gevaarlijk en allesbehalve gemakkelijk, zei Ali Abdullah Saleh ooit. Het is 'alsof je op de hoofden van slangen danst'. Hij kan het weten, want Saleh is de enige president die het verenigde Jemen ooit heeft gekend.

Het land is politiek gezien een slangenkuil. Het bestaat pas sinds 1990, daarvoor was het gebied verdeeld tussen een noordelijk en een zuidelijk deel. Stammen, families, religie en politieke partijen vormen een samenspel van machtsfactoren die voor buitenstaanders vaak onzichtbaar of onbegrijpelijk zijn.

Afkomst is van groot belang in zo'n traditioneel en arm land als Jemen en niets in Salehs achtergrond wees op een grootse toekomst.

Herder

Ali Abdullah Saleh werd 69 jaar geleden geboren in een boerendorpje ten zuidoosten van Sana'a, in die tijd de hoofdstad van Noord-Jemen. Zijn familie hoort bij de relatief onbelangrijke Sanhan-stam en is Zaidi, lid van de sjiitische minderheid.

Hij werd opgevoed door zijn stiefvader. Die stuurde hem op zijn zestiende naar het leger. Saleh had alleen lagere school gehad en was tot die tijd vooral schaapsherder. Er brak een burgeroorlog uit in Noord-Jemen en Saleh vocht aan de kant van de winnaars. Binnen een paar jaar was hij gepromoveerd tot een van de belangrijkste militairen van het land.

In 1978, na de moord op de toenmalige heerser van het land, werd Saleh verkozen tot president van Noord-Jemen. Niemand had verwacht dat hij die positie zo lang zou behouden: de CIA zag hem destijds als een tussenpaus, die "binnen een half jaar" zou verdwijnen.

Heerser

Als president van Noord-Jemen zocht hij toenadering tot Zuid-Jemen. Dat resulteerde uiteindelijk in de vereniging van de twee landen, in 1990. Ali Abdullah Saleh werd gekozen als eerste president van het nieuwe land.

Dankzij zijn kundige verdeel- en heerstechnieken bleef hij dat ook. Religie en ideologie laten hem koud, alleen macht lijkt hem te interesseren.

Hij plaatste familieleden en vrienden op sleutelposities en kocht loyaliteit. Als het nodig was, liet hij trouwe bondgenoten vallen en benoemde hij vijanden op belangrijke posities.

Gevaarlijk spel

Die 'slangendans' pakte niet altijd gunstig uit. Saleh steunde bijvoorbeeld de moedjahedienstrijders in hun oorlog tegen het Sovjetleger in Afghanistan.

Na hun overwinning liet hij de duizenden geharde strijders naar Jemen terugkeren en gebruikte ze om zijn eigen vijanden te bestrijden. Maar veel van de voormalige moedjahedien sloten zich aan bij al-Qaida en Jemen is inmiddels een belangrijke machtsbasis voor het terreurnetwerk.

Behalve al-Qaida kreeg Saleh ook te maken met separatisten in het zuiden en een opstand van sjiieten in het noorden.

Lente

De grootste bedreiging voor Salehs presidentschap diende zich begin dit jaar aan. Geïnspireerd door de gebeurtenissen in Tunesië en Egypte gingen ook in Jemen gefrustreerde jongeren de straat op.

Aanvankelijk was hun protest gericht tegen de economische malaise in hun land. Maar al snel werd het een massabeweging tegen de president en zijn corrupte regime.

Oude vijanden zagen hun kans schoon en voormalige bondgenoten liepen over. Toch leek Saleh niet van plan op te stappen. Zelfs nadat hij gewond geraakt was bij een aanval en wekenlang in een ziekenhuis in Saudi-Arabië lag, kwam hij terug.

Toekomst

Het lijkt er op dat hij nu toch echt moet gaan. Maar zeker is dat pas als hij weg is: driemaal eerder beloofde Saleh op te stappen, om telkens te blijven. Naar eigen zeggen in belang van het land.

De enige president die het verenigde Jemen ooit heeft gehad, laat niet na te benadrukken dat alleen hij het land bij elkaar kan houden. Naar eigen zeggen zijn de gevaren voor de nabije toekomst te talrijk voor een riskante machtsoverdracht.

Tegelijk zien steeds meer mensen Ali Abdullah Saleh, de slangendanser van Jemen, als het grootste gevaar voor hun land.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl