Een hecht trio dat aan het moorden sloeg
Door buitenlandredacteur Achille Prick
Uwe Mundlos, Uwe Böhnhardt en Beate Zschäpe, de drie leden van de Nationaal-Socialistische Ondergrondse en zeer waarschijnlijk verantwoordelijk voor de moord op tien buitenlanders en een politieagente, kenden elkaar al vanuit hun jeugd. Het waren pubers in de Oost-Duitse stad Jena waar de val van de Muur in 1989 alle zekerheden onderuit haalde. In de zoektocht naar de achtergronden van de drie neonazi's zijn de Duitse media de afgelopen dagen allemaal langs geweest bij Lothar König, een 59-jarige dominee die al sinds begin jaren negentig welzijnswerk verricht in Jena en alledrie de verdachten goed kent.
Hanekam
Uwe Mundlos was in de toenmalige DDR zoon van de informaticaprofessor Siegfried Mundlos. Van goede huize zou je kunnen zeggen. Uwe was een handige en slimme jongen, volgens König. Hij was geïnteresseerd in natuur- en wiskunde, ging goed op school en ritselde spullen uit het Westen. Maar de val van de Muur bracht voor iedereen vooral onzekerheden met zich mee. Veel jongeren hadden plots geen perspectief meer en werden gevoelig voor politieke subculturen. Sommigen lieten een hanekam staan en sloten zich aan bij linkse actiegroepen. Anderen scheerden hun hoofd kaal, noemden zich skinhead en begonnen Sieg Heil te roepen. Die laatsten kwamen bijeen in jongerencentrum Winzerclub in Jena. Waaronder Uwe Mundlos. Samen met Uwe Böhnhardt en Beate Zschäpe. Het drietal was een hecht clubje. Mundlos was het brein en de leider. Uwe Böhnhardt was volgens König meer de domme kracht. Een meeloper. Hij hield van wapens, liep rond met dolken en was geregeld betrokken bij knokpartijen.
Keiharde tante
En Beate Zschäpe? Volgens König was zij aanvankelijk best een aardig meisje. Ze viel een paar keer op bij diefstallen in de supermarkt, maar verder niet. Geen uiterlijk vertoon van rechtsextreme sympathieën. Later werd ze een keiharde tante. König herinnert zich hoe Beate de voet brak van een jonge vrouw. Ze was volgens König niet bang om geweld te gebruiken. Vanaf 1993 radicaliseerde Uwe Mundlos. Hij stopte met zijn studie en raakte steeds vaker betrokken bij kleine criminaliteit. Hij tekende een portret van Rudolf Hess, Hitlers rechterhand, en zette dat thuis op zijn bureau. In het jongerencentrum liep hij rond in SS-uniform. Volgens de welzijnswerker is toen het contact met de jongeren verbroken. De hulpverlening had geen antwoord op de radicalisering en het geweld van de neonazi's. De ouders van Uwe Mundlos wonen nog steeds in Jena. Enkele media hebben contact gekregen met de vader, maar hij wil niet veel kwijt. Hij heeft zijn zoon eind jaren negentig nog proberen te helpen, maar dat lukte niet. Sindsdien is het contact met zijn zoon verbroken. Hij verontschuldigt zich bij de slachtoffers van zijn zoon en hoopt dat niet nog meer mensen slachtoffer zijn geworden van hem.
Explosieven
Het drietal sloot zich begin jaren negentig aan bij de Kameradschaft Jena, onderdeel van de Thuringer Heimatschutz. Clubjes van neonazi's die angst inboezemden. Ze pleegden overvallen en waren verantwoordelijk voor talloze mishandelingen, gericht op buitenlanders en linkse types. Als de politie begin 1998 bij het drietal explosieven vindt, duiken ze onder. Ze noemen zich nu de Nationaal-socialistische Ondergrondse. En dan begint het moorden. Negen Turken, de meeste eigenaren van een Döner Kebab-zaakje, worden kriskras door Duitsland in koelen bloede doodgeschoten. Een Griek overkomt hetzelfde lot. Ook worden ze verantwoordelijk gehouden voor de moord op een politieagente in 2007 en meerdere bomaanslagen.
Caravan
Ze trekken al dertien jaar lang een spoor van dood en verderf door Duitsland als de twee Uwe's begin november gepakt dreigen te worden. Ze hebben een bank overvallen en de politie is ze op het spoor. De twee mannen plegen vermoedelijk zelfmoord als ze zijn omsingeld door de politie.
Ze hadden zich verschanst in een caravan in Eisenach. Ze zijn dan 38 en 34 jaar oud. De 36-jarige Beate Zschäpe blijft dan alleen over. Ze wil vermoedelijk bewijsmateriaal vernietigen en steekt een paar dagen later de woning van het drietal in Zwickau in brand. Dat mislukt. Gevonden documenten en wapens leiden direct naar de serie moorden en overvallen waar ze nu van verdacht zijn.
Verbod
Beate heeft zich zelf aangegeven, maar duidelijk lijkt dat het drietal niet alleen heeft geopereerd. Een vierde persoon, Holger G. (37) is inmiddels al aangehouden als hulpje van het drietal. Justitie heeft laten weten dat mogelijk nog zo'n twintig neonazi's de afgelopen jaren contact hebben gehad met de Nationaal-Socialistische Ondergrondse. Daaronder zouden partijleden zijn van de NPD, de Nationaldemokratische Partei Deutschlands die in twee deelstaatparlementen en enkele gemeenteraden vertegenwoordigd is. Het heeft de discussie over een verbod op de partij nieuw leven ingeblazen.