Friese schoenmakers van wereldfaam

Door verslaggever Pauline Broekema

In Centre Pompidou in Parijs en het Tate Modern in Londen was zijn werk te zien. Hij wordt gerekend tot de beroemde kunststroming De Stijl: Thijs Rinsema, een schoenmaker uit het Friese Drachten, die zich bekeerde tot de avant-garde.

Het Museum Drachten heeft de eerste grote overzichtstentoonstelling over Thijs Rinsema (1877-1947). En er is aandacht voor de al even uitzonderlijke Evert Rinsema (1880-1958), Thijs' broer. Museum Belvédère in Heerenveen heeft een kleine tentoonstelling met Stijl-meubels van Thijs en enkele van zijn schilderijen.

Het zijn vaklui die zonder mankeren van een lapje leer een paar perfecte schoenen maken, maar ze zijn ook belezen, geïnteresseerd in filosofie en moderne kunst. Thijs schildert. Evert schrijft en leert in zijn diensttijd de kunstenaar Theo van Doesburg kennen. Het is een kennismaking die voor de broers een nieuwe wereld opent.

Wonderlijk

Thijs wordt geraakt door De Stijl, transformeert begin jaren 20 zijn winkel en woonkamer. Tot grote verbazing van de Drachtse bevolking krijgen de ruimtes de primaire kleuren van de kunststroming: witte wanden met gele, rode en blauwe accenten. Het wordt een ongelofelijke bezienswaardigheid.

Rinsema schildert dan al. Dat leert hij door na te schilderen: middeleeuwse kunst en modernen zoals Picasso en Kandisky. Op aanraden van Van Doesburg begint hij aan stillevens en portretten. "Familie, buren en kennissen moeten er aan geloven", schrijft kleinzoon Thijs Rinsema in zijn studie 'Thijs en Evert Rinsema, eigenzinnig en veelzijdig'.

Poseren voor Thijs is een opgave. De schoenmaker-schilder is een trage werker en klanten in de winkel storen het proces. "Natuurlijk vonden ze het heel wonderlijk allemaal, in Drachten", zegt kleinzoon Thijs. De excentrieke schoenmaker deert het niet, hij geniet van zijn status.

Dadaïsme

In 1923 bezoekt de dadaïst Kurt Schwitters Drachten. Van Doesburg heeft hem geschreven over twee bijzondere mensen in Friesland. Ze bevallen hem. Aan de ronde tafel in de Stijlkamer maakt hij met Thijs collages van krantensnippers, blaadjes en reclamemateriaal. Inmiddels een fortuin waard hangen ze op de tentoonstelling.

Hoogtepunt van de vriendschap is een bijeenkomst in 1923 in een zaal van een plaatselijk hotel. Schwitters treedt op en zegt zijn gedichten, één in het Fries. En het beroemd geworden klank-beeld gedicht met de regels: "Wij tr88888 te blijven w88888." En zo wordt Dr8888 (Drachten) voorgoed verbonden met Dada.

Twitteraar

Evert is de denker van de twee. Op zijn werktafel liggen altijd pen en papier om invallen te noteren. Ze zijn heruitgegeven. Achter zijn schoenen heeft hij alle tijd om zijn gedachten de vrije loop te laten. "Weinig kennis leidt tot veel ergernis", schrijft hij, en "Dierenvrienden prefereren zwijgend gezelschap". Had hij nu geleefd dan was hij de gedroomde twitteraar.

"Evert maakte prachtig werk. Een geweldig kunstenaar", zegt directeur Paulo Martina van het Museum Drachten. De geëxposeerde schilderijen komen uit de eigen collectie, uit privé-verzamelingen en van grote Nederlandse musea zoals het Centraal Museum Utrecht en het Gemeentemuseum Den Haag.

Het oeuvre is uiteenlopend: portretten, tekeningen, kubistisch werk, stillevens, schilderijen met voetballers. Rinsema had niets met die sport, maar hij hield van de beweging en legde die vast in gele, rode en zwarte vlakken.

Recht gedaan

Na hun dood raken de Rinsema's in de vergetelheid. Tegenwoordig maakt Thijs Rinsema onderdeel uit van de geschiedenis van de moderne kunst en De Stijl. "Terecht", zegt zijn kleinzoon vol trots. Hij is jaren bezig geweest met de reconstructie van het leven van zijn grootvader. Een man die leert dat opleiding niet alles is. Dat talent, nieuwsgierigheid, eigenzinnigheid en doorzettingsvermogen een vereiste is om ver te komen.

De kleinzoon heeft zijn grootvader nooit gekend. Enkele dagen geleden bezocht hij diens graf. Om tegen grootvader te zeggen dat het goed is gekomen, dat hem recht wordt gedaan. Dat hij en zijn broer de plek krijgen die ze verdienen.

Thijs en Evert Rinsema, avant-garde in Drachten. 30 oktober 2011 tot en met 18 maart 2012 - Museum Drachten, overzichtexpositie

Museum Belvédère, Heerenveen, Stijlkamer met meubels en werk van Rinsema.