Kadhafi: langstzittende leider in Afrika

Muamar Kadhafi was leider van Libië van 1969 tot 2011. Daarmee was hij de langstzittende leider in Afrika én in de Arabische wereld. Broeder Leider, zo liet hij zich noemen. Een mooie titel voor de zoon van een eenvoudige nomade.

Ruim veertig jaar geleden kwam hij na een staatsgreep aan de macht. Kadhafi was 27 jaar toen hij - zonder bloedvergieten - de koning afzette. Sindsdien regeerde hij Libië met harde hand: politieke partijen waren verboden, er was geen persvrijheid en opstanden werden keihard de kop ingedrukt.

De Libische leider werd beschouwd als excentriek. Hij had bijvoorbeeld de gewoonte om een eigen bedoeïnentent mee te nemen op zijn buitenlandse reizen waar hij dan in verbleef. Ook zijn mooie vrouwelijke bodyguards, de gewaden die hij droeg en de altijd aanwezige donkere zonnebril droegen bij aan zijn excentrieke status.

Paria

Lange tijd was Kadhafi de paria van het Westen. Kadhafi steunde terroristische groeperingen zoals de IRA en de PLO. Ook zou hij persoonlijk opdracht hebben gegeven voor de bomaanslag in 1988 op Pan-Am vlucht 103 boven Lockerbie. Daarbij kwamen tientallen Amerikanen om het leven.

Daarnaast was hij betrokken bij tal van andere terroristische acties, zoals het Olympische gijzelingsdrama van 1972 in München waarbij een bloedbad werd aangericht onder de Israëlische ploeg. Verder bij de bomaanslag in de West-Berlijnse discotheek La Belle in 1986 waarbij drie doden vielen en in 1989 een aanslag op UTA vlucht 772 van Brazzaville, Congo, naar Parijs waarbij alle 170 inzittenden om het leven kwamen.

In 1986 bombardeerden Britse en Amerikaanse vliegtuigen mogelijke militaire bases in Tripoli en Benghazi. Daarbij vielen 37 doden, onder wie, volgens Kadhafi, zijn vijftien maanden oude pleegdochtertje Hanna. Anderen zeggen dat hij haar pas adopteerde nadat ze gedood was.

Olie

Nadat hij twee Lockerbie-verdachten in 1999 had uitgeleverd aan Schotland, verbeterde zijn relatie met het buitenland aanzienlijk. VN-sancties werden opgeheven en westerse bedrijven mochten weer investeren in de lucratieve olie-industrie. Ook stak hij veel geld in de ontwikkeling van Afrikaanse staten.

Na de aanslagen van 11 september 2001 was hij de eerste Arabische leider die de aanslagen afkeurde en zich tegen al-Qaida keerde. In 2002 bood hij aan de nabestaanden van de Lockerbie-slachtoffers zijn excuses en compensatie aan. Hij kreeg in 2004 bezoek van Tony Blair, die hem als eerste westerse regeringsleider sinds jaren bezocht.

Terwijl Kadhafi's band met het Westen steeds inniger werd, begon zijn volk zich tegen hem te keren. Dat resulteerde uiteindelijk in een volksopstand. In navolging van mensen in de buurlanden Tunesië en Egypte gingen op 17 februari met name in Benghazi mensen de straat op om te demonstreren tegen de hoge werkloosheid, de woningnood, de corruptie en de repressie. Ze eisten het aftreden van Kadhafi. Na enkele dagen verspreidden de protesten zich over de rest van het land en was de volksopstand een feit.

Volksopstand

In Tunesië en Egypte mondden de demonstraties uit in het vertrek van de presidenten Ben Ali en Mubarak. Kadhafi weigerde het veld te ruimen en trad hard op tegen de opstandelingen. De NAVO besloot eind maart troepen naar Libië te sturen om het vliegverbod, dat werd ingesteld om de burgerbevolking tegen de troepen van Kadhafi te beschermen, te handhaven.

Ook werden door de NAVO regelmatig bombardementen uitgevoerd op de residentie van Kadhafi in Tripoli. Kadhafi verdween soms enige tijd uit beeld, wat de geruchten voedde dat hij gewond of gedood zou zijn bij de aanvallen. Maar hij dook altijd weer op.

Uiteindelijk werd hij op 20 oktober 2011 gevonden door strijders van de Nationale Overgangsraad.