Europees noodfonds: uitbreiden of niet?

Het is een cruciale week voor de plannen om de eurocrisis te bezweren. Het Finse en het Duitse parlement stemmen deze week over maatregelen van de leiders van de eurozone. Daarna moet ook het Nederlandse parlement stemmen. Vijf vragen over de maatregelen.

Waar moeten de 17 parlementen van de eurozone over stemmen?

Ze moeten de afspraken die hun regeringsleiders op 21 juli hebben gemaakt, goedkeuren. Die spraken toen af de bevoegdheden van het Europese noodfonds (EFSF) flink te verruimen. Het belangrijkste is dat het noodfonds straks obligaties mag opkopen van probleemlanden. Nu koopt de Europese Centrale Bank (ECB) die staatsobligaties op. Met tegenzin, want het is eigenlijk niet de taak van de ECB.

De regeringsleiders hebben daarnaast afgesproken dat het noodfonds niet alleen landen maar ook banken overeind moet kunnen houden. Dit om te voorkomen dat grote Europese banken omvallen door de eurocrisis. Voor de verruiming van de bevoegdheden moet het noodfonds wel meer geld (garanties van de eurolanden) krijgen, namelijk 780 miljard euro.

Frankrijk en België hebben hun goedkeuring al gegeven. Als laatste stemt Slowakije. De datum is alleen nog onbekend. Het is niet zeker of de Slowaakse stemming op tijd komt voor een nieuwe top van de leiders van de eurozone, op 17 oktober.

Is er een kans dat de parlementen tegenstemmen?

Vooral in Nederland, Finland, Oostenrijk en Slowakije leven bezwaren. Hoewel deze landen alleen maar garant hoeven te staan voor het noodfonds en dus niet rechtstreeks geld hoeven over te maken, lopen ze toch risico's als een Zuid-Europees land failliet gaat. Nederland staat bijvoorbeeld nu al garant voor 56 miljard euro voor het EFSF, en dat wordt straks 100 miljard.

De PVV en de SP zijn tegen uitbreiding van bevoegdheden van het noodfonds. Ook de Duitse liberalen zijn kritisch en zullen waarschijnlijk deels tegenstemmen. Maar in Nederland krijgt de regering, net als in Duitsland, steun van de oppositie, waardoor het uitgebreidere noodfonds waarschijnlijk toch wordt goedgekeurd. Ook in Finland, waar de Ware Finnen fel tegen zijn, heeft een meerderheid woensdag voor gestemd. Spannend wordt nog de stemming in Slowakije, waar een van de coalitiepartijen fel tegen is.

Wat gebeurt er als toch één van de parlementen het voorstel verwerpt?

Dan blijft het noodfonds zoals het nu is, met zo'n 440 miljard aan garanties om branden te blussen, waarvan een deel al is uitgeleend aan Ierland en Portugal. Als bijvoorbeeld Spanje ook nog geld moet lenen van het noodfonds, is die pot al bijna leeg. Dan blijft alleen de Europese Centrale Bank over als instrument om de eurocrisis te bezweren. Als het noodfonds geen uitgebreidere bevoegdheden krijgt, zal er vermoedelijk ook niet worden gesproken over verdere verhoging van het fonds. De eurocrisis zal daardoor waarschijnlijk erger worden.

Komen nieuwe leningen aan Griekenland ook uit dat noodfonds?

Ja. Op de top van 21 juli hebben de leiders van de eurozone afgesproken dat Griekenland een tweede pakket leningen krijgt, van 109 miljard euro, mits het land voldoende bezuinigt. Dit bedrag komt uit het noodfonds. Het eerste pakket leningen, van in totaal 110 miljard euro, werd al in mei 2010 toegezegd, nog voor het noodfonds er was.

Het grootste deel van de eerste lening aan Griekenland is inmiddels gegeven. Deze week gaat de zogeheten troika, inspecteurs van de Europese Commissie, de ECB en het Internationale Monetaire Fonds (IMF), opnieuw naar Athene om de situatie te beoordelen. Vorige week waren ze ontevreden over de voortgang van de bezuinigingen en hervormingen. Als ze nu weer een negatief oordeel hebben, krijgt Griekenland niet het zesde deel van de eerste lening (8 miljard euro) en dan dreigt Griekenland half oktober failliet te gaan.

Als de parlementen instemmen, is de crisis dan opgelost?

Nee. Het noodfonds heeft waarschijnlijk meer 'vuurkracht' nodig dan de 440 miljard die nu in de pot zit. Onder andere de VS en China vinden dat bedrag niet genoeg. Zij oefenen grote druk uit op Europa, om het noodfonds te verhogen naar 2000 miljard. Want alleen dan kunnen, indien nodig, grote landen als Spanje en Italië worden geholpen, zonder dat de crisis overslaat naar andere landen. En dat geeft hopelijk rust op de financiële markten.

Premier Rutte en bondskanselier Merkel ontkennen op dit moment in alle toonaarden dat ze voor verviervoudiging van het noodfonds zijn. Ze willen tegenstanders in eigen land niet verder tegen zich in het harnas jagen. Eerst moeten de parlementen nog instemmen met verruiming van de bevoegdheden, pas daarna is de volgende stap mogelijk.