20 jaar na het einde van de Sovjet-Unie

Een nieuwe communistische revolutie leek te beginnen, in augustus 1991 in Moskou. Een groep overtuigde communisten probeerde in die maand een staatsgreep te plegen. De staatsgreep moest een einde maken aan het bewind van president Gorbatsjov, die naar de mening van de coupplegers een te vrije koers voer.

De staatsgreep mislukte, maar luidde wel het begin van het einde van de Soviet-Unie in. Vandaag is het precies 20 jaar geleden dat de couppoging begon.

Glasnost en perestrojka

Het ging slecht met de Sovjet-Unie in 1991. Er stonden lange rijen voor de winkels, aan alle producten was een tekort. De Unie zelf viel uit elkaar (Estland, Letland en Litouwen hadden zich al afgescheiden). Communistische regimes wereldwijd verloren terrein. Twee jaar eerder was de Berlijnse muur gevallen, het communistische Oost-Duitsland bestond niet meer.

Het antwoord van president Gorbatsjov op al die ontwikkelingen waren glasnost en perestrojka. Meer openheid en politieke hervormingen.

Maar die hervormingen waren niet naar de zin van de coupplegers. Dat waren communisten van het eerste uur. Het antwoord op de achteruitgang van de Sovjet-Unie was naar hun mening juist méér communisme.

Gorbatsjov zat op het moment van de coup ver weg. Hij was op vakantie op de Krim. De coupplegers lieten hem daar omsingelen door militairen en probeerden zelf de macht in Moskou over te nemen. De toenmalige machtshebbers hadden zich verscholen in het Witte Huis, het Russische parlementsgebouw.

Jeltsin

De staatsgreep mislukte. Het leger werkte niet voldoende mee, de coupplegers zelf dronken te veel, maar vooral: het Russische volk wilde niet terug naar oude tijden. Massaal kwamen ze naar het Witte Huis, om het te beschermen tegen de oprukkende troepen van de coupplegers. Boris Jeltsin, toen al president van de Sovjet Republiek Rusland, klom er op een tank om de menigte toe te spreken. De beelden gingen de wereld over.

Gorbatsjov kon veilig terugkeren naar Moskou, maar de coup betekende uiteindelijk toch het einde van zijn macht en van het bestaan van de Sovjet-Unie. Na de coup werden veranderingen versneld doorgevoerd. Steeds meer Sovjetrepublieken verklaarden zich onafhankelijk.

Op 25 december 1991, nog geen half jaar na de couppoging, werd de rode Sovjetvlag boven het Kremlin naar beneden gehaald en vervangen voor de Russische vlag. De Sovjet-Unie bestond niet meer.