Engeland worstelt met de waarom-vraag

De rellen in Engeland hebben een schokgolf teweeggebracht onder de Britse bevolking. Engeland heeft een rijke historie met relschoppers, maar lijkt nu te maken te hebben met een nieuw soort geweld. Het roept bij de Britten de vraag op wie deze jongeren zijn. En belangrijker, waarom doen ze dit?

Het startschot voor de rellen was de dood van de 29-jarige Mark Duggan door een politiekogel, maar door de plunderingen en het vandalisme hebben de onlusten meer weg van blinde verniel- en hebzucht dan van politiek gemotiveerde daden. In de Engelse media wordt druk gespeculeerd over de waaromvraag.

Gemixt

Een eenduidig motief is er niet, een duidelijk daderprofiel wel: het gaat om jongeren uit de sociale onderklasse, vaak in hun jonge tienerjaren. Maar daar stopt de generalisatie. De jongeren delen lang niet altijd dezelfde etnische achtergrond en er zijn ook veel vrouwelijke relschoppers.

Volgens de Britse krant The Guardian wordt er over het algemeen geloofd dat het om zwarte jongeren gaat uit de achterstandswijken van de grote steden. De krant noemt dat een misvatting. Uit ooggetuigenverslagen blijkt dat er tussen de relschoppers ook Aziatische en blanke jongens rondlopen. Uit meerdere steden komen verslagen binnen over gemixte groepen.

Gefrustreerd

Er is geen sprake van antiglobalisten of anarchistische groeperingen. The Guardian spreekt over onvervalste en aangeboren woede in combinatie met verveling. "Het is een provocatie om de autoriteiten op de proef te stellen."

Het lijkt erop dat de rellen gefrustreerde jongeren bij elkaar brengt, schrijft de krant. Ze zien elkaar op televisie en identificeren zich met elkaar. De beelden van een machteloze politie versterkt het gevoel dat ze kunnen doen wat ze willen.

Gevoel van macht

De Britse criminoloog John Pitts vertelt aan de BBC dat plunderen ervoor zorgt dat "machteloze mensen zich plotseling machtig voelen, en dat heeft een bedwelmend effect. De jongeren zijn gewend aan volwassen autoriteiten die hen vertellen wat niet mag en welke gevolgen het heeft als het wel gebeurt. Nu gebeurt het en komen ze ermee weg."

Volgens Pitts heeft het ook te maken met schoolvakanties en de avonden die langer duren door de zomer. Meer jongeren sluiten zich daardoor aan. "Aantallen zijn belangrijk", zegt Pitts. "In je eentje bereik je niets. Er is een punt waarop de menigte zo groot wordt dat ze zich realiseren dat de politie de controle kwijt is."

Grote groep

Ook enkele Britse psychologen wijten het escaleren van de rellen aan de grootte van de groepen waarin de jongeren de straten terroriseren. Mensen verliezen hun morele identiteit in een grote groep, luidt de verklaring. Empathie en schuldgevoel, de eigenschappen die normaal gesproken crimineel gedrag in de weg staan, vervagen dan.

Plunderingen bestempelen ze als opportunisme. Eigenbelang en hebzucht zijn factoren voor immoreel gedrag, vooral als het anoniem kan. "Kijken naar mensen die ermee weg komen is een grote motivator om het ook te doen", zegt psycholoog Lance Workman. "Mensen zijn de beste imitators binnen het dierenrijk."

Voetbalgeweld

Het geweld van de afgelopen dagen heeft niets te maken met voetbal, maar er zijn wel overeenkomsten, vertelt voormalig voetbalhooligan Tony O'Reilly aan de BBC.

Volgens O'Reilly is de roes de voornaamste motivatie en is het plunderen een bonus. Hij herinnert zich het leegroven van een juwelier in Zwitserland tijdens het rellen: "Niemand was op zoek naar juwelen, maar een paar slimmeriken die iets wilden buitmaken, gebruikten de agressieve menigte voor hun gewin, waarna de menigte uiteindelijk ook meedeed."

"Het gaat om de buzz", zegt hij. "Die huivering, het gebrul van de menigte... dat doet iets met je."