Natuur vs. de mens: de korenwolf

Deze week een serie over het 'eeuwige' conflict tussen natuur en menselijke activiteit. Soms wint de natuur, soms wint de projectontwikkelaar, de wethouder, de havenbaron, enzovoort. Er zijn verschillende wetten en richtlijnen die planten en dieren bescherming moeten bieden. Aangezien de natuur niet zelf naar de rechter kan stappen, zijn er altijd mensen en organisaties nodig om potentiële overtreders te herinneren aan de wet.

Deel 1: De korenwolf

Door verslaggever Roel Pauw

Met grote tegenzin heeft Jaap Dirkmaat de strijdbijl weer opgegraven. Het leek er even op dat zijn Stichting Das en Boom nooit meer nodig zou zijn. Maar dat bleek een vergissing, zegt hij zelf. Met onverholen afkeer spreekt hij over staatssecretaris Bleker die de belangen van de natuur in Nederland op een grove manier zou verkwanselen.

Ik spreek Dirkmaat in een loods op het terrein van Diergaarde Blijdorp. Hier worden sinds een aantal jaren korenwolven gefokt. De meeste dieren liggen te dutten in hun huisje, maar als onderzoeker en verzorger Mark de Boer ze uit hun slaap wekt, laten ze meteen hun ware aard zien.

Zonder aarzeling gaan ze in de aanval en zetten hun tanden in alles wat ze tegenkomen. Bijvoorbeeld de dikke leren handschoenen van De Boer. Soms gaan die twee centimeter lange snijtanden er dwars doorheen. De Boer laat me een paar recente littekens zien.

Strijd

Zo weerbaar als zo'n individueel korenwolfje is, zo afhankelijk is hij voor zijn voortbestaan als soort van de mens. Zonder de inzet van Dirkmaat zou de laatste korenwolf waarschijnlijk allang uit Nederland verdwenen zijn. De hamstersoort komt van nature voor in het kleinschalige akkerland in Zuid-Limburg. Maar dat gebied is ten prooi gevallen aan modernisering van de landbouw en aan de aanleg van wegen, industrieterreinen en woonwijken.

Jarenlang was de rechtbank het strijdtoneel van Dirkmaat. Met een beroep op wetten die dieren en planten moeten beschermen, wist hij allerlei bouwprojecten van tafel te krijgen. Daarin was hij zo succesvol dat hij het vehikel van zijn juridische strijd, de Stichting Das en Boom, in 2006 heeft opgeheven.

Maar nu dreigen de forse bezuinigingen die het kabinet doorvoert niet zonder gevolgen te blijven voor het natuurbeheer in Nederland. Het Wageningse onderzoeksinstituut Alterra heeft het onderzoek naar de herintroductie van de korenwolf bijvoorbeeld al moeten staken.

Processen

De agenda van Dirkmaat begint dus alweer aardig vol te lopen met rechtszaken. Verschil met vroeger is wel dat er ondertussen een heel pak aan jurisprudentie ligt dat de boel een stuk makkelijker en kansrijker maakt. Een veroordeling door de rechter kan de overheid al gauw vele tienduizenden euro's kosten. En dat is iets waar ook staatssecretaris Bleker niet ongevoelig voor zal blijken.