Katholieke kerk Duitsland loopt leeg
Door buitenlandredacteur Achille Prick
Katholieken in Duitsland hebben het afgelopen jaar de kerk massaal de rug toegekeerd. Ruim 180.000 gelovigen hebben zich in 2010 laten uitschrijven, 47 procent meer dan in de jaren daarvoor. Dat blijkt uit cijfers van de Duitse Bisschoppenconferentie.
De reden voor de plotselinge groei van de ontkerkelijking lijkt te liggen in de misbruikschandalen die vorig jaar aan het licht kwamen.
In het bisdom Augsburg bijvoorbeeld hebben twee keer zoveel mensen de kerk verlaten als in de jaren daarvoor. In de Zuid-Duitse stad moest bisschop Walter Mixa aftreden wegens kindermishandeling. Ook kreeg hij veel kritiek, nadat hij de seksualisering van de samenleving als de oorzaak had genoemd voor het misbruik.
Verdwenen enthousiasme
Toen de Duitse kardinaal Ratzinger in 2005 paus Benedictus XVI werd, jubelden de Duitsers. 'Wij zijn paus' stond er met chocoladeletters in de kranten.
Dat enthousiasme verdween na een rel rond de Britse bisschop en holocaustontkenner Richard Williamson in 2009. De paus verzuimde adequaat te reageren op de uitlatingen van Williamson. De bisschop van Mainz noemde het optreden van Benedictus toen een 'catastrofe'.
Ook op het nieuws over de misbruikschandalen werd niet goed gereageerd. "De ene na de andere beschuldiging van misbruik kwam naar buiten, maar de bisschoppen ontkenden en verdedigden hun bisdom", schrijft opinieblad Der Spiegel. "Uiteindelijk moesten ze hun fouten toegeven. De omgang van de kerk met het misbruik was een PR-ramp en dat is wellicht nog zacht uitgedrukt."
Te conservatief
Uit de cijfers van de Duitse bisschoppenconferentie blijkt ook dat in Duitsland voor het eerst meer mensen de katholieke kerk hebben verlaten dan er zijn toegetreden. Tegen de 181.139 uitschrijvingen stonden 170.339 doopsels. En van de katholieken die hun kerk trouw blijven, blijkt dat steeds minder van hen ook daadwerkelijk de gang naar de kerk maken: 12,6 procent in 2010 tegen 13 procent in 2009.
NederlandIn Nederland lijkt er geen duidelijke reactie te komen op de misbruikschandalen. In 2009 telde de Stichting Interkerkelijke Ledenadministratie 4.093.194 rooms-katholieken in Nederland. In 2010 waren dat er met 4.083.399 bijna tienduizend minder, een daling die er niet uitspringt.
Volgens woordvoerder Christian Weisner van de katholieke vernieuwingsbeweging 'Wij zijn de kerk', is de situatie nog veel ernstiger dan de cijfers laten zien. "De kerk is te veel met zichzelf bezig, maar moet zich nu juist tot de mensen wenden. Ze moet alleenstaande opvoeders en hertrouwde mensen ook accepteren", zei hij tegen opinieblad Focus.
Maar uitgerekend deze Duitse paus is teruggekeerd naar de oude liturgie. Daarin worden de Joden als ongelovigen voorgesteld en als moordenaars van Jezus Christus; precies de reden voor eeuwenlange vervolging en uitroeiing. Ook daarom besloten veel Duitse katholieken de kerk te verlaten. Volgens Weisner is deze paus dan ook niet degene die het tij kan keren voor de katholieke kerk.
Grootste
Alleen het jaar 1992 was nog rampzaliger. Toen haalde een recordaantal van 192.000 Duitsers een streep door hun registratie als katholiek. Dat had vooral te maken met de hereniging van Oost- en West-Duitsland. Veel voormalige DDR-burgers lieten zich uitschrijven, omdat ze geen kerkelijke belasting wilden betalen. Wie in Duitsland bij de burgerlijke stand staat geregistreerd als katholiek moet kerkbelasting betalen. Het grote aantal uitschrijvingen is dan ook een financieel probleem.
Ondanks de leegloop blijven de katholieken in Duitsland wel de grootste geloofsgemeenschap, al is het nipt. Van de 81 miljoen Duitsers staan er 24,7 miljoen geregistreerd als katholiek. De evangelische kerk telt 24,2 miljoen leden.