Sociale taken van scholen onderzocht
Door onderwijsredacteur Joséphine Truijman
De tijd dat een docent vooral lesgaf is allang voorbij. Omgaan met diversiteit en cyberpesten of extra gymlessen om overgewicht tegen te gaan zijn tegenwoordig algemeen goed. Scholen krijgen er steeds meer opvoedkundige taken bij.
"Maar hoe ga je daar goed mee om? En hoe weet je of de manier waarop je dat aanpakt ook de goeie is?", zegt Anne Bert Dijkstra (1963). Hij is sinds kort bijzonder hoogleraar Toezicht en Socialisatie, Scholen en Onderwijsbestel aan de Universiteit van Amsterdam.
Zijn leerstoel is mede op initiatief van de onderwijsinspectie in het leven geroepen om kennis te vergaren over de sociale kwaliteit van het onderwijs. Dijkstra richt zich de komende jaren op de sociale en maatschappelijke taak van scholen. Een gesprek met hem over zijn nieuw baan.
Hebben scholen zelf niet genoeg ervaring in huis? "Er is in de afgelopen 30, 40 jaar veel veranderd. De samenleving is divers geworden. Informatiestromen gaan sneller, er zijn veel meer keuzemogelijkheden, veel meningen. Maar duidelijke, vanzelfsprekende waarden en normen die je daarin helpen een weg te vinden, zoals de sturende werking van een geloof of zuil, die hebben aan kracht verloren. Scholen worden daar vroeg of laat mee geconfronteerd."
"Tegelijkertijd wordt er van hen verwacht dat ze jonge mensen daar op voorbereiden. Dat ze jongeren de sociale vaardigheden moeten leren die nodig zijn in samenleving en arbeidsmarkt. En voorbereiden op hun rol als burger. De vraag is dan hoe je dat effectief kunt doen. Moet je daar wat mee in je lessen? Wat voor beleid moet je daarvoor voeren? En hoe kun je iets zeggen over de kwaliteit van dat onderwijs?"
Wat gaan jullie precies onderzoeken? "Taal en rekenen zijn belangrijk. Maar scholen moeten leerlingen op veel meer zaken voorbereiden. Het omgaan met verschillende opvattingen bijvoorbeeld. Wat te doen bij botsende waarden, zeker als er op het schoolplein meer dan tien culturen samenkomen? En vooral, hoe kan onderwijs bijdragen aan het overdragen van belangrijke waarden, die nodig zijn voor een stevige democratische samenleving?"
"Moet dat met een lespakket? Of gaat het om het goede voorbeeld en pakken leerlingen het dan vanzelf wel op? Het onderzoeksprogramma moet kennis opleveren over scholen die al effectief zijn in het bereiken van de sociale en maatschappelijke doelen van onderwijs. Zodat andere scholen daar weer hun voordeel mee kunnen doen."
Komen jullie dan met een advies aan de minister? "Het onderzoeksprogramma richt zich op de vraag welke aanpak van scholen het beste werkt. En op de vraag hoe je daar iets over kunt zeggen. Kun je de sociale kwaliteit van een school vaststellen? Daar verzamelen wij kennis over waar scholen vervolgens weer gebruik van kunnen maken. Dat kunnen de onderwijsinspectie en het ministerie natuurlijk ook. Ons doel is niet om direct advies te geven aan de minister."
De inspectie controleert de kwaliteit van het onderwijs, maar met bijvoorbeeld het overbrengen van normen en waarden is dat moeilijker. Hoe moet de inspectie daarmee omgaan? "De onderwijsinspectie houdt al toezicht op de taak van scholen om burgerschap te bevorderen. Bij de sociale en maatschappelijke opbrengsten van scholen gaat het om ingewikkelde vragen. Hoe meet je bijvoorbeeld of een leerling genoeg sociale vaardigheden heeft? En om welke vaardigheden gaat het dan? Hoe kan een school weten of ze op het goede spoor zit en zien of de aanpak die ze volgt werkt of niet? Moet daar bijvoorbeeld een Cito-toets voor worden gemaakt? Of gebruik je andere manieren om te volgen wat leerlingen leren? Daar ga ik me de komende tijd mee bezighouden."