Israël gaat steeds verder met militaire acties, toont aanval op Iraans consulaat

Iran belooft met een tegenreactie te komen, nadat een commandant van de Iraanse Revolutionaire Garde bij een Israëlische aanval werd gedood in het Iraanse consulaat in de Syrische hoofdstad Damascus. Het is een van de grootste aanvallen in de 'schaduwoorlog' tussen de twee landen, waarbij Israël steeds verder gaat met haar militaire acties.

Bij de aanval gisteravond werden zeker zeven Iraanse officieren gedood. Een van hen is generaal Mohammad Reza Zahedi, een belangrijk figuur binnen de Revolutionaire Garde. Zahedi was een van de leiders van de Quds-brigade, een elite-eenheid die verantwoordelijk is voor buitenlandse operaties. Sinds een aantal jaren was Zahedi de hoogste commandant in Syrië en Libanon.

"We zullen ervoor zorgen dat het land spijt krijgt van deze misdaad", beloofde de opperste leider van Iran, ayatollah Khamenei, doelend op Israël. Ook Hezbollah zegt met een reactie te komen. Israël heeft de aanval niet opgeëist, maar functionarissen melden aan onder meer de The New York Times dat het land verantwoordelijk is.

Het is voor het eerst sinds de oorlog in Gaza dat Israël een diplomatieke post aanvalt. Op het grondgebied daarvan gelden de wetten van het land waar ze zijn gevestigd, maar diplomatieke posten genieten wel immuniteit.

Aansturen op escalatie

Het Israëlische leger heeft in de afgelopen maanden veelvuldig aanvallen uitgevoerd op buitenlands grondgebied in de regio, vaak gericht tegen pro-Iraanse milities. Daarbij werden meestal wapendepots of andere militaire posten getroffen. "Een aanval op een consulaat is wel een grens voorbij", zegt Koert Debeuf, Midden-Oostendeskundige en hoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel.

Met de aanvallen stuurt Israël steeds verder aan op escalatie, maar tot nu hebben Iran en ook Hezbollah zich niet bereid getoond om daarin mee te gaan. In januari liquideerde Israël een leider van Hamas in Beiroet, wat de verhoudingen verder op scherp zette.

Het Israëlische leger en Hezbollah bestoken elkaar al maanden met raketten. Daarin gaat Israël steeds verder de grens over: in de afgelopen weken werd het oosten van Libanon onder vuur genomen.

Iran zegt wraak te nemen, Teheran heeft maar weinig andere opties. "Iran kan er niets gelijkswaardigs tegenover stellen", zegt Joost Hiltermann, analist en Midden-Oostenkenner voor denktank International Crisis Group. "Het kan wel een van zijn milities vragen om een voorspelbare vergeldingsactie uit te voeren, bijvoorbeeld door raketten op het noorden van Israël af te vuren."

In deze explainer leggen we meer uit over de rol van Iran in het Midden-Oosten:

Iran wil niet dat het conflict uit de hand loopt, maar zal toch met een reactie moeten komen om zijn geloofwaardigheid als regionale macht te behouden, zeggen de deskundigen. De dood van Zahedi doet denken aan de aanval op de populaire topgeneraal Qassam Soleimani, die in 2020 werd gedood door een Amerikaanse luchtaanval in Irak. "Het is al de tweede topman die zomaar wordt gedood", zegt Debeuf. "Eerst door Trump, nu door Netanyahu."

In de afgelopen jaren heeft Iran een groot netwerk opgebouwd van bevriende milities in Syrië, Irak, Libanon en Jemen. Die groeperingen horen bij de 'As van Verzet', zoals Iran het noemt, en voeren geregeld aanvallen uit op onder meer Amerikaanse militaire bases. En Houthi-rebellen in Jemen beschieten al maanden schepen in de Rode Zee die een relatie zouden hebben met Israël, uit solidariteit met de Palestijnen.

'Israël kiest niet voor diplomatie'

Vanuit westerse landen zijn geen veroordelingen gekomen van de militaire actie van Israël, hoewel diplomatieke posten dus immuniteit genieten. "Israël weet heel goed dat ze grenzen kunnen verleggen zonder dat er consequenties volgen", zegt Hiltermann. "Het Westen zal Israël niet op de vingers tikken, Iran is toch de vijand van de Verenigde Staten en Europa en ook nog eens het land dat Hamas steunt."

Door de kritiek op Israëls gewelddadige optreden in Gaza na de terreuraanval van Hamas komt het land steeds verder alleen te staan. De oorlog verleggen richting andere groeperingen die gesteund worden door Iran, kan een manier zijn om opnieuw steun te krijgen. "Israël lijkt te beseffen niet veel verder meer te kunnen gaan in Gaza", zegt Debeuf. "Dus moeten ze iets anders proberen."

Premier Netanyahu is er vaker van beschuldigd dat hij de oorlog in Gaza wil voortzetten om zo aan de macht te blijven. "Deze regering onder Netanyahu kiest niet voor een diplomatieke oplossing, maar is uit op meer conflict", zegt Hiltermann. "Als ze klaar zijn in Gaza is de kans groot dat ze verder gaan in Libanon."