Traag optreden justitie bij Philips

Door verslaggever Gert-Jan Dennekamp

De Poolse justitie heeft Nederland in 2008 vergeefs gevraagd om hulp bij het onderzoek naar corruptie bij Philips. Dat blijkt uit documenten die in het bezit zijn van de NOS.

Polen wilde weten of het hoofdkantoor van Philips Medical in Best bij een omkopingszaak betrokken was. Nederland reageerde op verschillende verzoeken niet. Toen er uiteindelijk huiszoeking werd gedaan, was het onderzoek in Polen al afgerond.

Vandaag begint in Katowice het corruptieproces tegen drie oud-Philips-medewerkers die beschuldigd worden van omkoping. Daarnaast wordt ook nog een groot aantal ziekenhuisdirecteuren vervolgd voor het aannemen van steekpenningen.

De Nederlandse justitie stelde later "gezien de ernst" voor om de steekpenningenaffaire gezamenlijk te onderzoeken, maar die samenwerking kwam niet van de grond. Wel heeft de Nederlandse justitie op verzoek van de Polen bij een huiszoeking in 2009 documenten en cd-roms meegenomen. Omdat Nederland pas laat in actie kwam, arriveerden de stukken nadat de Poolse justitie het onderzoek al had afgesloten.

Frustratie

In een uitzending van de NOS zei kroongetuige Marian Kulig onlangs: "Alle winst van Philips in Polen is verkregen uit misdaad". Kulig heeft naar eigen zeggen meer dan een miljoen euro aan steekpenningen uitgedeeld. Dat geld was voor een deel afkomstig van de Philips vestiging in Hamburg, dat volgens de Poolse justitie het speciale zwartgeldfonds beheerde.

Daarom, zo blijkt nu, heeft de Poolse justitie zowel de Nederlandse als de Duitse autoriteiten om hulp gevraagd. Het oorspronkelijke Poolse verzoek dateert al van maart 2008, maar tot grote frustratie van Polen laat de Nederlandse justitie bijna een jaar lang niets van zich horen.

De Duitse justitie kreeg hetzelfde verzoek en zij reageerden direct. Binnen een jaar waren de verzochte doorzoekingen en verhoren al door de Duitse justitie uitgevoerd.

'Absoluut noodzakelijk'

Bij herhaling dringen de Polen bij Nederland aan op spoed. In een brief van 17 februari sturen de Polen opnieuw een rechtshulpverzoek, maar nu via Eurojust. In deze brief wordt benadrukt dat de informatie uit Nederland "absoluut noodzakelijk is voor het afronden van het onderzoek". De Polen zeggen geen bewijzen te hebben die rechtstreeks naar het toenmalige hoofdkantoor van Philips Medical in Best leiden, maar "het is zeker zo dat je grote vraagtekens moet zetten bij de handelswijze van dit bedrijf".

Uiteindelijk reageert officier van justitie De Rijck. Hij schrijft op 7 april 2009 dat hij overweegt om "gezien de ernst van de waarnemingen en de mogelijke rol van Philips Medical Systems Nederland B.V. of het zinvol is om ook in Nederland een strafrechtelijk onderzoek te beginnen".

In de brief belooft Nederland het verzoek van de Polen direct uit te voeren. Maar er zijn ook problemen, want de Polen willen Philips-medewerkers horen als getuige, maar in de ogen van de Nederlandse justitie is Philips verdachte en dat compliceert de Nederlandse aanpak. De rechter moet namelijk beslissen over wat er met de stukken moet gebeuren.

Strafbaar

In de brief aan Nederland verwijst de Poolse justitie naar een verklaring van een verkoopleider van Philips Medical in Zuid-Polen. In het rechtshulpverzoek schrijft de Poolse officier van justitie dat deze Marian R. heeft verklaard dat "Philips Medical systems B.V. wist dat de openbare aanbesteding in Polen doorgestoken kaart waren".

Uit de informatie die de Polen via het Europese samenwerkingsverband Eurojust naar Nederland sturen, blijkt de "mogelijke betrokkenheid van het hoofdkantoor van Philips in Nederland. En dat Philips N.V. en of het management mogelijke verdachten zijn van omkoping, fraude en of andere overtredingen". Marian R. en een aantal collega's zouden Poolse ambtenaren hebben omgekocht. Dat is ook in Nederland strafbaar.

'Doorzoeking'

De samenwerking tussen de Poolse en Nederlandse justitie komt niet van de grond. Begin october 2009 besluit het Nederlandse openbaar ministerie dat het niet zelf een onderzoek begint tegen Philips, maar er wordt wel alsnog meegewerkt aan het Poolse onderzoek. De rechter blokkeert dat verzoek, waartegen het Openbaar Ministerie in beroep gaat.

Justitie doet op 14 oktober 2009 een huiszoeking bij Philips. De stukken bereiken Polen echter te laat, want in december wordt het onderzoek afgesloten. De twee dozen aan documenten en de cd-roms maken geen deel uit van dit onderzoek.

Een woordvoerder van Philips ontkent dat er sprake was van een huiszoeking, volgens hem was er sprake van een "doorzoeking" waar Philips aan mee heeft gewerkt. In de mails die in het bezit zijn van de NOS wordt dit onderscheidt niet gemaakt.