Sinds invasie willen meer beroepsmilitairen het Russische leger uit

Russische mensenrechtenorganisaties zien sinds het begin van de invasie van Oekraïne een toename van het aantal beroepsmilitairen dat niet meer wil dienen. Deze militairen zijn moegestreden na maanden aan het front, hebben geen vertrouwen in de legerleiding of hebben gewetensbezwaren gekregen. Tegelijkertijd probeert het Russische leger op verschillende manieren extra militairen te werven, nu de 'speciale militaire operatie' een lange uitputtingsslag lijkt te worden.

"Wij spreken mensen die vier maanden hebben gevochten, zonder pauze, zonder vakantie", zegt mensenrechtenactivist Aleksej Tabalov tegen de NOS. "Ze willen hun contract beëindigen en naar huis." Tabalov is directeur van 'Sjkola Prizyvnika' - School voor dienstplichtigen - die juridische bijstand aan militairen geeft. In het eerste kwartaal kreeg de organisatie zo'n driehonderd verzoeken binnen van militairen die niet wilden vechten. In juni waren dat er vierhonderd in één maand.

"De propaganda maakt van Oekraïne de vijand, maar militairen zien de fascisten waarover gesproken wordt niet", zegt Sergej Krivjenko van de mensenrechtenorganisatie 'Burger, leger, recht', die ook militairen bijstaat. "Ze zien vredige burgers en militairen die hun land verdedigen en constateren dat Rusland de agressor is. Daar willen ze niet meer aan meedoen."

Kanonnenvlees

Volgens Krivjenko is er nog een tweede groep die niet meer wil. Dat zijn militairen die zien hoe slecht zaken aan het front logistiek geregeld zijn of niet tevreden zijn met hun commandant. "Zij willen zich geen kanonnenvlees voelen."

Hoe breed de onvrede onder militairen leeft, is moeilijk te zeggen. Wel komen sinds het begin van de oorlog berichten naar buiten van eenheden die niet meer willen vechten omdat ze materieel missen.

Dat eenheden in Oekraïne afgelost moeten worden, erkent president Poetin. Na de inname van Lysytsjansk - en daarmee de volledige bezetting van de Loegansk-regio - deed hij een onverwachte oproep. "De militairen moeten rusten zodat ze beter inzetbaar zijn." Eenheden in Oekraïne hebben een operationele pauze nodig, concludeerde het staatshoofd.

Schaduwmobilisering

Het Russische leger bestaat uit 400.000 dienstplichtigen en 300.000 beroepsmilitairen. Dienstplichtigen worden officieel niet ingezet, omdat het volgens Moskou geen oorlog is maar een 'speciale militaire operatie'. Toen aan het begin van de oorlog bleek dat er toch dienstplichtigen in Oekraïne zaten, bood het Kremlin daar excuses aan.

Dat heeft volgens Krivjenko ook te maken met het trauma van de Tsjetsjeense oorlogen, waar zo'n 15.000 militairen - overwegend dienstplichtigen - omkwamen. Russen vinden het minder erg als beroepsmilitairen sneuvelen, concludeert de activist. "Omdat zij er vrijwillig voor hebben gekozen en ervoor betaald worden."

Het Russische leger probeert zoveel mogelijk jonge dienstplichtigen en veteranen alsnog een contract te laten tekenen, wat Krivjenko omschrijft als een 'schaduwmobilisering'. De NOS sprak eerder met een naar Nederland gevluchte veteraan die was opgeroepen om langs te komen bij een rekruteringsbureau.

Volgens Tabalov melden zich nog genoeg mannen om te vechten in Oekraïne. Zij zijn ideologisch gedreven en steunen de oorlog, of worden aangetrokken met aantrekkelijke contracten. "Ze motiveren mannen met een hoog salaris van tot wel 300.000 roebel (ongeveer 4.500 euro, red.) per maand. Voor Russische provincies met een slechte economische situatie is dat ongelooflijk veel geld." Ook schrapte het Russische parlement in mei de leeftijdslimiet van 40 jaar voor militairen om een contract te tekenen.

Maar een militair kan ook weigeren. Dan moet hij aangeven dat hij gewetensbezwaren heeft, zegt Tabalov. Alleen worden soldaten dan onder druk gezet. "Commandanten bedreigen ze, zeggen dat ze tegen de muur worden gezet of voor een tribunaal komen. Dat ze 25 jaar cel krijgen voor verraad van het moederland", zegt de activist.

Tabalov legt met zijn organisatie militairen uit dat die bedreigingen nergens op zijn gebaseerd, en dat ze vrij zijn om hun contract te verbreken. Al is dat niet altijd eenvoudig. Een contract gaat gepaard met voordelen die zeker mannen uit armere gebieden niet zomaar willen opgeven. Zo heeft een beroepsmilitair die 20 jaar in dienst is, recht op een appartement van de staat.

Of Rusland genoeg aan beroepsmilitairen heeft om de strijd voort te zetten, hangt af van de doelstellingen, vult Tabalov aan. Momenteel lijkt het Russische leger de gaten te kunnen aanvullen. "Maar niet als Poetin heel Oekraïne wil innemen, dan zal hij een oorlog moeten uitroepen en moeten mobiliseren."