Het draait om de restzetels
De Nederlandse kiezer koos op 2 maart 566 leden van Provinciale Staten. Die Statenleden stemmen maandag, vanaf 15.00 uur, voor de Eerste Kamer.
Van de uitslag van de verkiezingen, die rond 16.30 uur bekend zal zijn, hangt veel af voor de regeringspartijen VVD en CDA en gedoogpartner PVV. Zij willen een meerderheid in de Eerste Kamer hebben, zodat ze daadkrachtig kunnen regeren.
Als alle Statenleden op hun eigen partij stemmen, ziet de uitslag er zo uit:
PartijenZetelsVVD15 + 1 restzetelCDA10 + 1 restzetelPVV9 + 1 restzetelPvdA13 + 1 restzetelSP7 + 1 restzetelGroenLinks4 + 1 restzetelD666ChristenUnie2SGP1Partij voor de Dieren150Plus1Onafhankelijke Senaatsfractie0Totaal75
De drie partijen halen in dit scenario 37 zetels en daarmee net geen meerderheid. Met de SGP erbij - die het kabinetsbeleid in grote lijnen steunt - komen ze op 38 zetels.
Deals sluiten
Maar bovenstaande uitslag is nog verre van zeker. Er kunnen Statenleden ziek zijn of te laat. Of ze kunnen op een andere partij stemmen, wat sommigen waarschijnlijk inderdaad zullen doen, en ook dan verandert de hele situatie.
De afgelopen 2,5 maand hebben partijen geprobeerd om deals met elkaar te sluiten, om zo nog een restzetel in de wacht te slepen. Waarom ze dat hebben gedaan, blijkt uit dit voorbeeld:
Stel: er zijn 100 Statenleden, die 10 zetels kiezen. Voor elke zetel zijn dan tien stemmen nodig; dat is de kiesdeler.Partij A haalt 13 stemmen = 1 zetel + 3 reststemmenPartij B haalt 43 stemmen = 4 zetels + 3 reststemmenPartij C haalt 44 stemmen = 4 zetels + 4 reststemmenOp eigen kracht halen de partijen in dit voorbeeld 9 zetels. De restzetel gaat naar de partij met de meeste reststemmen. In dit geval partij C.Maar als partij A de reststemmen aan partij B geeft, heeft partij B de meeste reststemmen (3+3=6) en krijgt die partij de restzetel. Op die manier kunnen partijen elkaar restzetels toespelen.
Als iedereen op zijn eigen partij stemt, zijn er zes restzetels te verdelen. Die worden in deze volgorde vergeven:
1.CDA2.VVD3.GroenLinks4.PvdA5.PVV6.SP
Met andere woorden: de restzetel voor de SP is het onzekerst, daarna die voor de PVV, daarna die voor de PvdA. De restzetels voor GroenLinks, VVD en CDA zijn vrijwel zeker.
In het belang van hun zaak zullen oppositiepartijen dus extra stemmen moeten regelen voor de SP en de PvdA, en de coaltiepartijen moeten de laatste zetel voor de PVV zeker stellen.
Best case-scenario
Bestcasescenario voor de coalitie is dat de PVV zijn tiende zetel behoudt. Dat betekent: 37 zetels voor VVD, CDA en de gedoogpartner. Als de SGP, met hulp van de ChristenUnie, dan nog een extra zetel in de wacht sleept en op 2 uitkomt, is er sprake van 39 zetels.
Worstcasescenario voor de coalitie is dat de PVV zijn tiende zetel verliest en de drie partijen op 36 uitkomen. Als de SGP dan op 1 zetel blijft steken, is er zelfs met die partij erbij geen sprake van een meerderheid.