Nigeriaanse boer voor rechtbank tegen Shell

Door buitenlandredacteur Esther Bootsma

Zoals elke Afrikaan vindt Eric Dooh Nederland maar koud. Maar die schone stadslucht vindt hij heerlijk. Eindelijk kan hij makkelijk ademhalen en heeft hij geen hoofdpijn.

In zijn dorp in de Niger-delta is hij altijd ziek, net als zijn vrouw en kinderen. Ziek door de olievervuiling, denken ze. Vandaag staat de Nigeriaan voor de rechtbank in Den Haag oog in oog met de top van Shell. Een unicum.

Zijn vader, chief van het dorp, is een van de vier Nigeriaanse boeren die samen met Milieudefensie een rechtszaak hebben aangespannen tegen Shell. Ze eisen dat Shell de olievervuiling in drie dorpen opruimt en aansprakelijk wordt gesteld voor de geleden schade. Door de olievervuiling kunnen boeren en vissers niets meer verdienen. Het is de eerste keer dat een multinational in Nederland terechtstaat wegens fouten van een dochteronderneming in het buitenland.

Documenten

Het is een belangrijke zitting. De advocaat van de Nigeriaanse boeren, Michel Uiterwaal, eist inzage in dertig bedrijfsdocumenten van Shell. Vooral documenten over het schoonmaken na een lekkage zijn van belang. "Dit zijn de missing links die we nodig hebben", zegt de advocaat van het kantoor Böhler/Zegveld. "Want daarin staat bijvoorbeeld hoe de Nigeriaanse dochteronderneming moet reageren op de melding van een olielek, en hoe ze die schoonmaak moeten rapporteren aan Shell. Maar ook documenten over aanleg en onderhoud van de pijpleidingen zijn van belang."

Dikke plakken olie

Eric Dooh heeft er geen beleidsstukken voor nodig om te weten dat het gigantisch mis is gegaan met de schoonmaak rond zijn dorp. Van 2003 tot 2007 zijn daar duizenden liters olie gelekt, en de omgeving is nog altijd bedekt met decimeters dikke plakken ruwe olie.

"We kunnen geen vis meer kweken, we kunnen niets meer verbouwen. Als je cassave eet, ruik je olie, als je water drinkt, ruik je olie, als je vis eet, ruik je olie. Daarom zijn we altijd ziek. Daarom willen we dat Shell de omgeving schoonmaakt. Dit is onze laatste kans, hier in Nederland krijgen we gerechtigheid."

Opruimen

Shell verweert zich met het argument dat het de olievervuiling in de drie dorpen wel degelijk heeft opgeruimd. Want dat is de oliemaatschappij verplicht volgens de Nigeriaanse wet. Maar volgens Dooh is dat niet door vakmensen gedaan.

"Ze stuurden lokale aannemers die nauwelijks uitrusting hadden. Ze haalden alleen een oppervlakkig deel van de olie weg. Dat was geen schoonmaak."

Sabotage

De andere bewering van Shell , dat de vervuiling komt door sabotage, wuift de Nigeriaan ook weg. In zijn dorp in elk geval niet, daarvoor zat het lek veel te diep onder de grond. Vooral de laatste jaren komt sabotage in de Niger-delta veel voor. Deels uit protest tegen het feit dat de bewoners niet meeprofiteren van de olierijkdom in hun gebied, deels om de olie te stelen. Shell meent dan ook niet aansprakelijk te kunnen worden gesteld voor schade door sabotage.

Maar volgens advocaat Uiterwaal is het niet eens van belang of de vervuiling is ontstaan door sabotage of gewone lekken. Omdat Shell er de olie uit de grond haalt en jaarlijks 1,8 miljard dollar winst maakt op de Nigeriaanse olie, is Shell volgens hem verantwoordelijk voor álle vervuiling, ook door sabotage.

"Ik zag een oliebron in een akker, waarover Shell zelf zei dat je die zo met een bahcosleutel opendraait. Dat is toch onvoorstelbaar! Als er inderdaad zoveel sabotage voorkomt, moet Shell zijn beleid aanpassen, en zorgen voor betere beveiliging en controle van de pijpleidingen."