Bin Laden, van rijkeluiszoon tot staatsvijand
De inval in Afghanistan. De oorlog in Irak. De economische crisis wereldwijd. Veel van de grote politieke ontwikkelingen van de afgelopen tien jaar zijn terug te voeren op dat ene moment waarop Osama bin Laden staatsvijand nummer 1 werd van de VS: de aanslagen van 11 september 2001.
Toen hij 54 jaar geleden in Riyad in Saudi-Arabië geboren werd, leek een leven als terrorist nog ver weg. Zijn vader was een rijke aannemer, die dankzij zijn banden met het Saudische koningshuis prestigieuze opdrachten kreeg in de heilige steden Mekka en Medina. Daardoor groeide hij op in rijkdom.
Belegering
Een waterscheiding in zijn leven kwam in 1979, toen radicale moslims de Grote Moskee van Mekka innamen. Ze wilden het Saudische koningshuis, dat zij als corrupt en westers zagen, omverwerpen door deze heiligste plek voor de moslims te bezetten.
Twee weken wisten de rebellen stand te houden. Saudi-Arabië moest uiteindelijk Franse commando's inschakelen om het beleg te breken. Omdat niet-moslims de stad Mekka niet in mogen, werden die in een korte ceremonie tot de islam bekeerd.
Pogingen de rebellen met slaapgas uit te schakelen mislukten en de bestorming liep op een bloedbad uit. Gijzelnemers en gijzelaars werden gedood toen Saudische troepen handgranaten gebruikten. De 63 rebellen die zich daarna overgaven, werden korte tijd later publiekelijk onthoofd.
Afghanistan
Op de 22-jarige Osama maakte het bloedbad grote indruk. Hij vond het een blamage dat moslims de zaak niet zelf hadden kunnen oplossen.
De kans om iets met zijn woede te doen, kwam toen de Sovjet-Unie Afghanistan een jaar later binnenviel. Net als veel andere Saudi's sloot hij zich aan bij de moslimstrijders die de communisten uit het land wilden verdrijven.
De VS steunde de jihadisten om aartsvijand Rusland dwars te zitten. Ze kregen stingerraketten om Russische helikopters uit te schakelen en voerden een verbeten uitputtingsslag, die uiteindelijk leidde tot de terugtrekking van de Sovjets in 1988.
Osama bin Laden vocht aan de frontlinie en groeide, mede door zijn charisma, uit tot een belangrijk veldheer. Hij hielp ook een netwerk op te zetten om moslimstrijders via Pakistan Afghanistan in te loodsen. Die organisatie werd De Basis genoemd, in het Arabisch al-Qaida.
Irak
Na de val van de Sovjet-Unie ging Bin Laden zich weer met zijn vaderland bemoeien. Toen Saddam Hussein in 1990 Kuweit binnenviel, deed Saudi-Arabië een beroep op Amerikaanse troepen om het land te beschermen.
Bin Laden zag de aanwezigheid van heidense troepen op de geboortegrond van de islam als een vernedering. Hij beloofde het Saudische koningshuis een leger doorgewinterde jihadisten uit Afghanistan om het land te beschermen, maar de koning ging niet in op zijn aanbod. Vanwege zijn kritiek op het regime werd hij het land uit gezet.
Via Sudan kwam Bin Laden weer in Afghanistan terecht. Daar bereidde hij een nieuwe oorlog voor, dit keer tegen de VS.
Aanslagen
Al-Qaida zette zich in 1998 op de kaart met twee gelijktijdige aanslagen op Amerikaanse ambassades in Kenia en Tanzania. Bij de explosies kwamen 231 mensen om het leven.
Twee jaar later voerde al-Qaida opnieuw een aanval uit op Amerikanen. Dit keer waren de Amerikaanse strijdkrachten het doelwit. Met een rubberbootje werd een bom tot ontploffing gebracht bij het marineschip USS Cole. 17 opvarenden kwamen om.
Bin Laden had bewezen spectaculaire en dodelijke aanslagen te kunnen uitvoeren. En zijn ambities reikten verder.
9/11
Op 11 september 2001 werd Osama bin Laden staatsvijand nummer 1 voor de VS. Negentien kapers namen vier vliegtuigen over en boorden ze in nationale symbolen van de VS: het World Trade Center in New York en het Pentagon in Washington. Een vierde vliegtuig, mogelijk op weg naar het Capitol, stortte neer na een tegenaanval door inzittenden van het gekaapte vliegtuig.
Al snel was duidelijk dat Bin Laden achter de aanslag zat. President Bush verklaarde hem "dood of levend" te willen hebben. De VS begon een oorlog in Afghanistan om hem te grijpen en het Taliban-regime dat hij steunde omver te werpen.
Enkele keren waren de Amerikanen hem op het spoor, maar telkens wist Bin Laden uit hun handen te blijven in het onherbergzame terrein van Afghanistan. Ondertussen bleef hij zijn boodschap uitventen via video- en audioboodschappen.
Inspiratie
Hoewel de klopjacht tot gevolg had dat Bin Laden de laatste jaren niet meer direct leiding kon geven aan al-Qaida, bleven volgelingen in zijn naam aanslagen plegen.
Zo was er geen directe link tussen de terreurorganisatie en de aanslagen op het Spaanse en Britse openbaar vervoer in 2004 en 2005, maar waren die duidelijk door Bin Laden geïnspireerd: gelijktijdige bomaanslagen op burgers, op plekken die wereldwijde media-aandacht garandeerden.
Ook nu Osama bin Laden zelf is gedood, bijna tien jaar na zijn beruchtste en dodelijkste aanslag, zullen moslimfundamentalisten door zijn martelaarschap geïnspireerd blijven.