Verliezers zijn winnaars in de provincie
Door redacteur Marloes Lemsom
Provinciale politiek is iets anders dan nationale politiek. Waar samenwerking tussen de VVD en de SP in Den Haag ondenkbaar lijkt, gaan de partijen in Noord-Brabant samen regeren. En de combinatie VVD, CDA, PVV? Die komt maar in één provincie voor.
Het CDA heeft veel zetels verloren tijdens de Provinciale Statenverkiezingen, maar bestuurt in tien provincies. De PVV, de grote winnaar van de verkiezingen, zit in slechts één provincie in het bestuur. Zo worden verliezers winnaars en winnaars verliezers.
Hieronder een overzicht van de gevormde coalities:
Groningen:
Coalitie: PvdA, VVD, D66, GroenLinks. Al jaren is de PvdA de grootste partij in Groningen. Informateur William Moorlag komt dan ook van PvdA-huize. Hij heeft de PVV op voorhand uitgesloten omdat de ideologie en het gedachtegoed van de partij te ver afstaan van de PvdA. Het CDA heeft flink verlies geleden in Groningen. Mede door stroeve samenwerking wat betreft megastallen, zullen zij niet regeren. Voor een coalitie zonder CDA en PVV, kwam Moorlag uit op een bestuur van VVD, D66 en GroenLinks
Noord-Brabant:
Coalitie: VVD, CDA, SP. In deze provincie heeft de SP een primeur. Het is de eerste keer dat de partij in een provincie gaat besturen. Er was ook een meerderheid voor VVD, CDA en PVV. Formateur Hans Wiegel besloot echter dat de PVV op bestuurlijk gebied nog te onervaren was. Het bleek dat de programma's van de VVD en het CDA op provinciaal niveau beter samengaan met de SP dan met de PVV. De plaatselijke PVV noemt het "kiezersbedrog".
Utrecht:
Coalitie: VVD, CDA, D66, GroenLinks. De VVD en het CDA werken al jaren samen in deze provincie. Ook al heeft het CDA flink verlies geleden, de VVD wilde de constructieve samenwerking met de partij niet opgeven. Naar eigen zeggen is de winst van de PVV in Utrecht bescheiden. De partij heeft zich dan ook terughoudend opgesteld tijdens de onderhandelingen.
Zeeland:
Coalitie: VVD, PvdA, CDA, SGP. De VVD en de PvdA zijn de grootste partijen in deze provincie. Het CDA wilde graag meebesturen, en had een sterke voorkeur voor deze coalitie. De partij sloot bij voorbaat geen andere partij uit, maar wilde liever niet met de PVV samenwerken. Toegegeven wordt dat de programma's van de PvdA en de SGP ver afliggen van het programma van het CDA en de VVD. In het bestuursakkoord staat daarom dat er vrije kwesties zijn. De PvdA mag tegen een tweede kerncentrale stemmen en de SGP hoeft niet in te stemmen met grote evenementen op zondag.
Gelderland:
Coalitie: VVD, CDA, PvdA, D66. Gelderland heeft al jaren een coalitie van middenpartijen. Het CDA is van 15 naar 9 zetels gegaan, maar de coalitiepartijen wilden graag op dezelfde manier verder. Het is een bestuursakkoord op hoofdlijnen geworden. Daardoor kunnen oppositiepartijen de komende periode nog de nodige invloed uitoefenen.
Zuid-Holland:
Coalitie: VVD, CDA, SP, D66. Ook hier bestond de kans dat de PVV, de VVD en het CDA in een coalitie zouden komen. Omdat de drie partijen samen geen meerderheid vormen, zou de combinatie Christen Unie/SGP ook mee regeren. Het CDA besloot echter niet te willen samenwerken met de PVV als zij geen fundamentele waarden buiten de onderhandeling wilden stellen, zoals de vrijheid van godsdienst en het dragen van hoofddoekjes. De PVV vindt dat alles aan tafel besproken moet worden en is teleurgesteld dat ze is uitgesloten. Ook hier is samenwerking met de SP opvallend.
Drenthe:
Coalitie: VVD, PvdA. Een meerderheid van de Statenleden is voor een coalitie van VVD en PvdA. Het CDA wilde ook graag regeren, maar de twee partijen willen liever een smalle coalitie. Op die manier zit niet alles dichtgetimmerd. VVD en PvdA zeggen dat ze goed naar de oppositie zullen luisteren.
Friesland:
Coalitie: PvdA, CDA, FNP. Friesland is de enige provincie waar een lokale partij meeregeert. De Fryske Nasjonale Party is al jaren een begrip in Friesland. Het programma van de partij gaat goed samen met het programma van de PvdA, de grootste partij in de provincie.
Overijssel:
Coalitie: CDA, VVD, ChristenUnie, SGP. Van informateur en oud-commissaris van de koningin in Overijssel Jan Hendrikx mochten alle partijen na de verkiezingen hun voorkeur uitspreken. Daar kwamen drie voorstellen uit. De oude coalitie van PvdA, CDA en VVD had geen voorkeur bij de twee laatste partijen. Een samenwerking tussen CDA, VVD, SGP en PVV bleek geen optie omdat het CDA vond dat het programma van de PVV tegen de vrijheid van godsdienst indruist. De laatste optie was samenwerking met de ChristenUnie en de SGP. Dat leek Hendrikx de meest reële optie.
Noord-Holland:
Coalitie: VVD, CDA, PvdA, D66. Als grootste partij had de VVD de leiding in de onderhandelingen. Het bestuursakkoord is getekend door een brede middencoalitie. Op basis van fundamentele ideologische verschillen is de PVV van tevoren al uitgesloten door de PvdA, D66 en GroenLinks.
Limburg:
Coalitie: PVV, VVD, CDA. Limburg is de enige provincie waar de PVV gaat regeren. Laurence Stassen, europarlementariër voor de PVV, was aan zet als informateur. Het uitgangspunt was om voor Pasen een akkoord te sluiten, maar dat bleek lastiger dan gedacht. Mede door interne onenigheid in het CDA heeft het akkoord langer op zich laten wachten. Tijdens de verkiezingscampagne streed de PVV tegen nieuwe moskeeën en tegen halalvlees in het Provinciehuis. Daar is niets over terug te vinden in het akkoord, omdat de provincie daar niet over gaat. De drie partijen leggen de nadruk op veiligheid en er verdwijnen 185 banen onder provincieambtenaren. De eerste twee PVV-gedeputeerden zijn Antoine Janssen en Theo Krebber.
Flevoland:
Coalitie: VVD, PvdA, CDA, ChristenUnie. Het CDA, de VVD en de PvdA maken al langer de dienst uit in de provincie. Zij vinden niet dat het roer rigoureus om moet. Daar kan de ChristenUnie zich in vinden. De PVV wilde de boel flink omgooien, maar omdat de grotere partijen voor meer continuïteit waren, zat een samenwerking er niet in. Flevoland was de laatste provincie met een bestuursakkoord, maar dat kwam doordat de stemmen van de Provinciale Statenverkiezingen herteld moesten worden.