Zetels in de aanbieding
Door redacteur Marloes Lemsom
Het was nog even afwachten of de stemmen in Flevoland herteld moesten worden, maar nu duidelijk is dat dat niet gaat gebeuren, kan de koehandel in de zetels voor de Eerste Kamer losbarsten.
Als ieder Statenlid op zijn eigen partij stemt, komt de coalitie uit op 37 zetels uit. Dat is geen meerderheid. Door te handelen met zetels en Statenleden niet op hun eigen partij te laten stemmen, kan de verdeling van de laatste zetels nog veranderen. Hoe dat werkt, staat hier. Kunnen Rutte en de zijnen nog onderhandelen om op 23 mei toch op 38 zetels uit te komen?
De zetels van de SP en de PVV lopen het meeste gevaar. Om te zorgen dat de laatste zetel voor de coalitie (die van de PVV) niet weggekaapt wordt door de oppositie, zullen de VVD en het CDA de PVV te hulp moeten schieten. Er is niet veel nodig om de zetel van de PVV veilig te stellen. Als bijvoorbeeld een Statenlid van de VVD in Drenthe op de PVV te stemt, is het klusje al geklaard.
Onwaarschijnlijk scenario
Maar dan is de coalitie er nog niet. Als de laatste zetel van de PVV gered wordt door de VVD, staat de coalitie nog steeds op 37 zetels. Daar is een oplossing voor. Als zowel Statenleden van de regionale Fryske Nasjonale Party (FNP), als Statenleden van de SGP op het CDA stemmen, verdient het CDA een extra zetel.
Om twee redenen is dat een onwaarschijnlijk scenario. Ten eerste werken de Statenleden van de SGP al jaren samen die van de ChristenUnie, en zullen zij daarom waarschijnlijk niet op het CDA stemmen. De SGP en de ChristenUnie kunnen nog een gezamenlijke lijst inleveren, maar als een aantal SGP leden op de ChristenUnie stemmen, of andersom, bereiken ze hetzelfde resultaat: een extra zetel. Op dit moment staat de ChristenUnie op twee zetels, en de SGP op een zetel. Hoogstwaarschijnlijk zal de ChristenUnie dan een derde zetel in de wacht slepen.
Daarnaast is de Onafhankelijke Senaats Fractie (OSF), die de belangen behartigt van regionale partijen, in verregaande onderhandeling met 50Plus, de ouderenpartij van Jan Nagel. Het is zeer waarschijnlijk dat deze partijen samen gaan werken en daardoor een extra zetel in de wacht slepen. Doorgaans worden 50Plus en de OSF bij de oppositie gerekend, maar het is niet uitgesloten dat zij op sommige punten voor kabinetsbeleid zullen stemmen.
SP-achtergrond
Ook de oppositie kan de uitslag nog beïnvloeden, want de partijen kunnen elkaar helpen. De SP komt een paar punten tekort komt om verzekerd te zijn van een laatste zetel. De Partij voor de Dieren kan helpen door bijvoorbeeld een Utrechts Statenlid op de SP te laten stemmen. Het kan meespelen dat Partij voor de Dierensenator Niko Koffeman een SP-achtergrond heeft.
Kieswetkenner Hylke ten Cate sluit niet uit dat D66 zich over de PvdA zal ontfermen om de PVV zo min mogelijk kans op het behouden van de tiende zetel te geven. Als D66 namelijk een paar stemmen aan de PvdA geeft, staat de tiende zetel van de PVV op het spel.
Er zijn dus verschillende mogelijkheden voor de oppositie om de laatste zetel van de coalitie af te pakken. Er hoeven maar drie van deze deals gesloten te worden (bijvoorbeeld OSF-50Plus, CU-SGP, PvdD-SP), en de coalitie heeft geen kans meer op een meerderheid in de Eerste Kamer.
Zeven hokjes
Een nog slechter scenario voor de coalitie: 36 zetels als GroenLinks en D66 elkaar nog gaan helpen. De kansen van de coalitie wegen niet op tegen die van de oppositie als het gaat om het afpakken van zetels.
Tot zover de theorie. In de praktijk kan een Statenlid beslissen zich niet aan de afspraak te houden, of zelfs een ongeldige stem uit te brengen. Dat laatste gebeurde in 2007, toen een Statenlid van GroenLinks in Noord Holland zeven hokjes kleurde op haar stembiljet. Daardoor ging de strategie van rekenaars niet door. Meedoen aan de koehandel van de restzetels is daarom een dilemma voor zowel partijen als individuele Statenleden. Want hoe weet je nu zeker een ander statenlid zich aan de afspraken houdt? Het blijft spannend tot het laatste moment.