Voetbal is verzoening in Rwanda
door Kees Jongkind
Vijf maanden geleden ging Ernie Brandts als voetbaltrainer aan de slag in Kigali, de hoofdstad van Rwanda. Samen met cameraman Arjan Ekster bezochten we hem.
Bij het horen van de naam Rwanda komen gruwelijke beelden boven: wrede moordpartijen, bebloede kapmessen en een enorme stroom vluchtelingen. Hel op aarde. Waarom zou je daar als voetbaltrainer aan de slag willen? Is het daar wel veilig? Hoe zat het ook alweer met de Hutu's en de Tutsi's?
In 1994 zijn in honderd dagen bijna een miljoen voornamelijk Tutsi's vermoord door extremistische Hutu's. De blauwhelmen van de VN keken machteloos toe. Pas toen het Tutsi-rebellenleger onder leiding van de huidige president Paul Kagame er in slaagde de macht over te nemen, stopte het bloedvergieten.
Hotel Rwanda
Het eerste wat opvalt bij aankomst in Kigali is dat het een groene stad is. Geen stoffige bende maar keurig aangelegde parken langs brede geasfalteerde wegen. We bewegen ons drie dagen in het kielzog van Ernie Brandts. Af en toe komen we op plaatsen die herinneren aan de genocide. We verblijven bijvoorbeeld in hotel Des Mille Collines daar waar destijds honderden Tutsi's in veiligheid werden gebracht door de Hutu hotelmanager. Dit verhaal is later als Hotel Rwanda in de bioscopen te zien geweest.
Het Amahora voetbalstadion heeft eveneens een oorlogsverleden. Ook hier werden Tutsi's beschermd, in dit geval door de VN, maar dat liep uit op een catastrofe. Twaalfduizend mensen leefden onder zulke erbarmelijke omstandigheden dat velen het niet overleefden. Nu wordt er gewoon weer gevoetbald.
Voetbal verbroedert
Voetbal is belangrijk in Rwanda. De regering gebruikt het als middel om de twee bevolkingsgroepen samen te brengen. Landskampioen APR, de club van Brandts, vindt zijn oorsprong in het Tutsi-rebellenleger. Als ze niet vochten, trapten de soldaten onderling een balletje. Na de genocide richtten zij een officiële club op, APR FC. Tijdens wedstrijden zitten er veel uniformen op de eretribune want APR is nu de club van het leger. De generaals hebben geëist dat er in de kleedkamer geen onderscheid wordt gemaakt tussen Hutu's en Tutsi's.
Er is in Rwanda ook een vrouwencompetitie in het leven geroepen. Door de verschrikkelijke moord- en verkrachtingspartijen zijn zij ernstig getraumatiseerd uit de oorlog gekomen. Hutu- en Tutsi-vrouwen voetballen niet alleen samen, er wordt ook veel gepraat. Tijdens speciale bijeenkomsten vertellen zij elkaar over de gruwelen die hen zijn overkomen. Het gevolg is dat beide bevolkingsgroepen elkaar leren accepteren.
De slogan 'voetbal is oorlog' gaat in Rwanda niet op. 'Voetbal is verzoening' dekt de lading beter. Op zijn manier bouwt Ernie Brandts dus mee aan een nieuw Rwanda.