Unieke beving nodig voor tsunami

Ze zijn wat gewend in Japan als het op aardbevingen aankomt. De Grote Kanto-aardbeving van 1923 kostte aan 143.000 mensen het leven. De aardbeving bij Kobe in 1995 was met een schade van 200 miljard dollar de duurste natuurramp ooit.

Maar de beving van vandaag was de zwaarste ooit gemeten in het land. In de 140 jaar er gegevens worden bijgehouden, is er in Japan nog nooit eentje van 8,9 op de schaal van Richter geweest. Wereldwijd waren er slechts zes aardbevingen zwaarder.

"Dit is een monsterbeving", zegt geoloog Jan Smit. "Hij lijkt als twee druppels water op die van 2004."

Schok

Japan ligt op niet minder dan vier tektonische platen: de Euraziatische, Filipijnse, Noord-Amerikaanse en Pacifische platen. Ieder jaar zijn er daardoor 2000 aardbevingen die door mensen gevoeld kunnen worden.

"De platen zijn constant in beweging. Op grote diepte gaat dat continu, maar dichter tegen de oppervlakte is de aarde brosser. Dan schuift de plaat af en toe een stukje. Als dat losschiet, geeft dat een knal."

Doordat de aarde vandaag over een lengte van enkele honderden kilometers verschoof, verwacht Smit ook veel naschokken. "Als er iets loslaat, komen andere breuken in de buurt onder extra druk te staan. Dus krijg je naschokken."

Noordzee

Net als de ramp die in 2004 in Azië 230.000 mensen het leven kostte, zorgden de unieke omstandigheden van de beving vandaag ook voor een verwoestende tsunami. "Daarvoor moet de aarde vertikaal bewegen en de beving moet relatief dicht aan de oppervlakte zitten. De overdracht van die beweging naar de oceaan is dan maximaal en dan krijg je golven."

In eerste instantie merk je nauwelijks iets van zo'n vloedgolf. "Ze zijn niet zo hoog, maar ze zijn honderden kilometers lang. Als die golf in de buurt komt van het land, wordt de voorkant afgeremd, terwijl de achterkant met de snelheid van een vliegtuig doorgaat. Dan gaat hij klimmen in de hoogte."

De grootste klap van die tsunami werd opgevangen door Sendai, maar ongehinderd gaan de golven de hele wereld over. "Zo komen uiteindelijk ook in de Noordzee. In 2004 zagen mensen in Engeland de zee een stukje omhoog komen. Niks dramatisch, maar de restanten reizen de hele wereld over."