NOS NieuwsAangepast

Vijf vragen over de no-flyzone

Door buitenlandredacteur Floris Harm

Een week geleden was er nog stevige internationale weerzin tegen de instelling van een no-flyzone boven Libië. Maar nu het erop lijkt dat Kadhafi's troepen de opstandelingen in het nauw drijven, keert het tij. De Amerikaanse ambassadeur bij de NAVO zegt dat de organisatie eind deze week een beslissing neemt of de NAVO meedoet met een no-flyzone.

Wat is een no-flyzone?

In het algemeen is een no-flyzone een luchtruim waar geen luchtvoertuigen worden getolereerd, behalve die van degenen die de no-flyzone afdwingen. Het is een eerste stap naar openlijke oorlog, want als je hem instelt, moet je ook bereid zijn om hem te handhaven. In het geval van Libië zouden gevechtsvliegtuigen van Kadhafi dus worden neergeschoten als zij de no-flyzone binnenkomen. In Libië is de no-flyzone vooral bedoeld om de burgerbevolking te beschermen. Maar de opstandelingen zouden ook graag zien dat hij wordt gebruikt om posities van Kadhafi's troepen aan te vallen.

Wat is ervoor nodig?

Het wordt een enorme logistieke operatie. Om het Libische luchtruim "schoon te vegen" is een groot aantal vliegtuigen nodig. Hoeveel precies, dat hangt af van de grootte van het gebied dat onder de no-flyzone valt. Volgens militaire deskundigen zijn tussen de 50 en 100 vliegtuigen nodig, die dagelijks de lucht in moeten vanaf een luchtmachtbasis in de buurt. Dat kunnen vliegdekschepen zijn, het kan ook een basis op het vasteland zijn. Die kan in Italië liggen, maar dan moet Italië wel instemmen.

Daarmee komt een tweede voorwaarde voor de instelling van een no-flyzone aan de orde: internationale samenwerking. Die lijkt dichterbij te komen, nu naast de VS en Groot-Brittannië ook de Arabische Liga en Frankrijk voorstander zijn geworden. Maar zij willen het liefst onder een VN-mandaat opereren. En dat is allerminst zeker met Rusland en China (die veto-recht hebben) als belangrijkste tegenstanders. De voorstanders zouden op eigen houtje kunnen handelen, maar dat heeft niet de voorkeur.

Wat is het verschil tussen een no-flyzone en een militaire interventie?

De opstandelingen willen wel een no-flyzone, maar geen militaire interventie. Het onderscheid tussen de twee is vooral psychologisch. Want zoals de Amerikaanse Defensieminister Gates opmerkte, begint een no-flyzone "met een aanval op Libië om de luchtmacht te vernietigen". Ook zou de luchtafweer van Kadhafi moeten worden uitgeschakeld, met ongetwijfeld Libiërs die omkomen door buitenlands geweervuur.

Toch ligt dat kennelijk minder gevoelig dan een militaire interventie waarbij buitenlandse troepen op Libische bodem landen. Na de omstreden oorlogen in Irak en Afghanistan, is het beeld van Westerse troepen op Arabische bodem niet meer te verkopen. De opstandelingen willen het niet - al was het alleen maar omdat ze Libië op eigen kracht van Kadhafi willen ontdoen. De Arabische leiders die vrezen voor een averechts effect in eigen land willen het evenmin, en ook het Westen, met de VS voorop, zit er niet op te wachten.

Is zo'n no-flyzone als eens eerder ingesteld?

Ja. Onder andere in 1991, toen door een aantal landen waaronder de VS, Turkije, Engeland en Frankrijk, boven Noord-Irak een no-flyzone werd ingesteld om de Koerdische bevolking tegen aanvallen van Saddam Hussein te beschermen. Tussen 1992 en 2003 gold om dezelfde redenen een no-flyzone boven het sjiitische zuiden van Irak. En ook tijdens de oorlog in Bosnië in de jaren 90 werd daar door de VN-Veilgheidsraad een no-flyzone ingesteld die door de NAVO werd gehandhaafd.

Werkt het?

Dat hangt ervan af wat het doel is. In het geval van Libië is een no-flyzone goed om Kadhafi's inzet van gevechtsvliegtuigen te voorkomen en om zijn troepen vanuit de lucht uit te schakelen. Maar de burgerbevolking wordt volgens waarnemers niet afdoende beschermd met een no-flyzone. Opstandelingen en Kadhafi's milities voeren vooral stadsoorlogen op de grond, en dat kun je ook met een no-flyzone niet voorkomen. Kadhafi beschikt over 35 gevechtshelikopters, die ook met een no-flyzone nog steeds aanvallen kunnen uitvoeren. En de ervaring uit het verleden stemt ook niet optimistisch, want ondanks de no-flyzone konden moordpartijen onder sjiieten in Zuid-Irak en onder moslims in Srebrenica gewoon plaatsvinden.

Kortom, ook met een no-flyzone krijgen de opstandelingen het nog zwaar tegen de troepen van Kadhafi. En dan nog is het de vraag of de no-flyzone tijdig kan worden uitgevoerd. Want de NAVO neemt naar verwachting aanstaande donderdag een beslissing. Vervolgens moet het langs de VN-Veiligheidsraad. Dan moet het benodigde materieel bij elkaar worden gehaald. Er gaat dus minstens een week overheen voordat de no-flyzone kan worden geïmplementeerd. Maar waarschijnlijk duurt het nog langer. En de vraag is of de opstandelingen die tijd hebben.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl