Hoe de bloedluis de eier-business uitzuigt

Een ogenschijnlijk simpele luizenbestrijding met het middel fipronil heeft de hele Nederlandse eierindustrie op zijn kop gezet. Nu al is er een miljoenenschade. Honderdduizenden eieren verdwijnen bij het vuil. Hoe heeft het zo ver kunnen komen?

"Het is al tientallen jaren een bekend probleem", zegt Aalt den Herder, secretaris van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders (NVP). "Om een stal een jaar luisvrij te krijgen, is een uitdaging. Dat lukt bijna nooit."

Dat gold ook voor de 180 pluimveebedrijven die nu op last van de NVWA zijn gesloten. Ze kozen voor een middel van servicebedrijf Chickfriend uit Barneveld. Hun middel was bijzonder effectief. "Maximaal één behandeling nodig per uitbraak", belooft het bedrijf op de eigen website.

Met het 'wondermiddel' weet het jonge bedrijf in een paar jaar tijd 180 boeren voor zich te winnen. Ongeveer een op de vijf legpluimveehouders is klant.

"Het middel dat Chickfriend gebruikte, leek beter te werken dan andere middelen", bevestigt NVP-secretaris Den Herder. Hij benadrukt dat pluimveehouders dachten dat het gebruik legaal was. Maar dat was het niet. Het middel bevatte fipronil en dat mag niet worden losgelaten op dieren die vlees of eieren produceren.

Van 50 naar 40.000

Dan gaat het snel. Door de enorme schaalvergroting in de pluimveesector blijft de 'besmetting' niet beperkt tot een paar hokken met kippen. Ter vergelijking: begin vorige eeuw had een boer vaak niet meer dan 50 legkippen, nu zijn dat er gemiddeld 40.000. En die leggen allemaal eieren, dag na dag.

De schaalvergroting is nodig om de winst van pluimveehouders op peil te houden. De eier-business lijkt met een gemiddelde consumptie van 200 stuks per persoon per jaar wellicht een vetpot, maar schijn bedriegt. De opbrengsten voor eieren daalden vorig jaar met gemiddeld bijna 5 procent. Slimmer produceren en de kosten drukken is het devies.

Op zoek naar winst zijn bedrijven dus groter geworden. Maar meer kippen in de stal betekent ook dat ziektes zich snel kunnen verspreiden. Daarbij gaat het niet alleen om vogelgriep, ook een plaag van bloedluizen kan de boel verzieken. Eenmaal in een stal zitten ze al snel overal.

Bloedluis in een kippenstal kan een boer veel geld kosten. Zo legt een besmette kip minder (bruikbare) eieren en draait de pluimveehouder op voor de bestrijdingskosten. "Omdat de bloedluis leeft van het bloed van de kippen, worden de kippen bleek. In extreme gevallen vermageren de hennen en gaan ze zelfs dood", zegt bestrijder Chickfriend er zelf over.

Chickfriend becijfert de schade door de luis op 0,80 euro tot 2 euro per kip. Voor een gemiddelde boer met 40.000 hennen komt dat neer op een schadepost van 32.000 tot 80.000 euro. Wageningen University zegt dat de bloedluis Nederlandse legpluimveehouders ieder jaar 11,5 miljoen euro door de neus boort.

Dus moet de bloedluis snel bestreden worden, maar makkelijk is het niet. "Ik heb vroeger ook wel met een brander door een lege stal gelopen om de luizen dood te branden", zegt NVP-secretaris Den Herder. Het ongedierte helemaal uitroeien, lukt vaak niet. "Want bestrijdingsmiddelen werken vaak maar voor een beperkte tijd."

In de fipronil-affaire leidt het spoor dus naar Chickfriend. Er zijn aanwijzingen dat ook dat bedrijf slachtoffer is. Chickfriend kocht het bestrijdingsmiddel bij een leverancier in Vlaanderen. Daar is eerder al een inval gedaan door de Belgische autoriteiten.

In Nederland zijn inmiddels 180 kippenbedrijven geblokkeerd. Zij hadden naar verluidt allemaal banden met Chickfriend. De NVWA heeft bij de bedrijven monsters van eieren genomen, in een aantal gevallen ook van kippenvlees. Het onderzoek daarnaar wordt deze week afgerond.​

De onrust is voor veel boeren desastreus, besluit Den Herder. "Ik heb huilende pluimveehouders aan de lijn. Ze zien hun familiebedrijf, dat over generaties is opgebouwd, in de vernieling gaan."