Politie bij Philips Stadion in Eindhoven door verdachte situatie in juni
NOS Nieuws

Helpt de initiatiefwet van Wilders de inlichtingendiensten?

"Een frontale aanval op de rechtsstaat", zo noemt Amnesty International het aangekondigde wetsvoorstel van PVV-leider Wilders. Met de initiatiefwet wil hij het mogelijk maken dat mensen die mogelijk een gevaar vormen voor de nationale veiligheid meteen worden opgepakt, ook al is er weinig bewijs.

Eduard Nazarski, directeur van Amnesty International Nederland, vindt het voorstel een slechte zaak. "Wij laten onze vrijheden niet afnemen. Niet door terroristen die onze vrije samenleving met geweld willen vernietigen en niet door politici die onze rechten willen inperken."

Wilders wil met de nieuwe wet de AIVD de mogelijkheid geven potentiële terroristen voor een half jaar vast te zetten. "Niet alleen wil hij dat mensen zonder verdenking van een strafbaar feit kunnen worden vastgezet, ook wordt de rechterlijke macht grotendeels buitenspel gezet", zegt Nazarski. "Hierdoor is de kans groot dat onschuldige mensen zes maanden worden vastgezet."

Volgens de mensenrechtenorganisatie zijn de huidige wetten breed genoeg om tegen terrorismedreiging op te kunnen treden.

Wat zijn nu de regels dan?

Sinds 1 maart 2017 is een nieuwe wet met meer mogelijkheden voor de AIVD van kracht. De Tijdelijke wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding maakt het mogelijk voor de minister van Veiligheid en Justitie om vrijheidsbeperkende maatregelen als een gebiedsverbod, contactverbod en meldplicht op te leggen aan potentiële terroristen. Het gaat dan om mensen die een gevaar vormen voor de nationale veiligheid, of die zich willen aansluiten bij terroristische groeperingen.

Maar deze maatregelen kunnen alleen worden opgelegd aan iemand die contacten heeft met andere geradicaliseerde personen, in combinatie met een interesse voor bepaalde objecten of evenementen. Ook moet de minister voordat hij besluit om vrijheidsbeperkende maatregelen in te zetten, overleggen met de burgemeester van betrokken gemeenten.

Op dit moment ligt er ook een kabinetsvoorstel voor een nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten bij de Eerste Kamer. Momenteel mogen de AIVD en MIVD onder strikte voorwaarden en onder toezicht inbreuk maken op de privacy. De nieuwe wet voorziet in extra waarborgen, controle en voorafgaande toetsing om inbreuk op de privacy te voorkomen.

Hoe kan het dat aanslagen toch niet worden voorkomen?

Dan rest de vraag: kunnen de inlichtingendiensten met deze maatregelen een terroristische aanslag voorkomen? Na de aanslag in Londen in mei spraken wij met terrorismedeskundige Quirine Eijkman van de Universiteit Leiden. Zij legde ons toen uit hoe het kan dat autoriteiten soms een aanslag gewoonweg niet kunnen tegenhouden.

"Er zijn te veel mensen in beeld bij de inlichtingendiensten. Het is onmogelijk om al deze mensen te monitoren, want er zijn te weinig mensen die deze potentiële aanslagplegers in de gaten kunnen houden", vertelde Eijkman toen. En hard optreden werkt volgens haar juist tegenovergesteld. "Het is wel wat je gevoelsmatig wil. Je wil iemand vastzetten. Maar uit onderzoek blijkt dat dit contraproductief werkt."

Daadwerkelijke veiligheid betekent bescherming van iedereen tegen willekeur, discriminatie en onnodige inbreuken op vrijheden.

Eduard Nazarski

Maar doet Wilders' wet dan iets tegen blinde vlek van de inlichtingendiensten? Volgens hoogleraar strafrecht Ferry de Jong niet, want de verschillen tussen de huidige wetten en de initiatiefwet van Wilders zijn niet ontzettend groot.

Er zijn eigenlijk twee verschillen, zegt De Jong. "Een officiële verdenking is niet meer nodig om een potentiële terrorist in voorlopige hechtenis te zetten. Maar die verdenking stelde toch al niet zoveel voor, omdat de verdenkingen meestal gebaseerd zijn op voorbereidingswerk. Dat zijn vage delicten als spullen kopen om een bom te maken."

Het tweede verschil, en dat is groter, is het buiten spel zetten van de rechterlijke macht. "Dat is gek, want een goede stevige rechterlijke controle is nodig. Met het voorstel van Wilders worden deze beslissingen bij de AIVD ondergebracht. Dat zorgt natuurlijk voor meer bewegingsvrijheid, maar of dat positief is weet ik niet."

Mensenrechten

Volgens De Jong is de wet in ieder geval in strijd met de mensenrechten. "Het gaat heel ver. Te ver." Dat is Amnesty's Nazarski met hem eens. "Het is onwenselijk en gevaarlijk om veiligheid als tegenpool van mensenrechten te zien: daadwerkelijke veiligheid betekent bescherming van iedereen tegen willekeur, discriminatie en onnodige inbreuken op vrijheden. Daarom moet je juist de rechtsstaat en de mensenrechten verdedigen in de strijd tegen de terreur."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl