Academisch leven in Turkije: 'We weten niet hoe morgen er uitziet'

Het academische jaar is afgesloten in Turkije, maar voor veel studenten en hoogleraren is er geen reden om feest te vieren. Het afgelopen jaar zijn er in het land vijfduizend academici ontslagen en vijftien universiteiten gesloten. "Het was een bikkelhard academisch jaar", zegt correspondent Lucas Waagmeester in het NPO Radio 1 programma Nieuws en Co.

Net als in de ambtenarij, de rechtelijke macht en bij de politie en het leger heeft de regering het afgelopen jaar hard ingegrepen bij universiteiten.

Zo werd de rector van de Bogazici Universiteit in Istanbul ontslagen en stelde president Erdogan een nieuwe rector aan. Bij de diploma-uitreiking keerden duizenden studenten joelend de nieuwe rector de rug toe tijdens zijn speech, als verzet tegen het hele universiteitsbestuur.

Er heerst spanning op de universiteit. "We troffen studenten en een hoogleraar aan die het gevoel hebben dat het ieder moment afgelopen kan zijn met vrij onafhankelijk onderwijs", zegt Waagmeester.

Een voorbeeld daarvan is Faruk Birtek, hoogleraar Sociologie op de Bogazici Universiteit. "We worden voortdurend bedreigd en we weten niet hoe morgen er uitziet. We zijn bang dat ze deze universiteit proberen over te nemen."

Volgens Birtek wil de regering het onderwijs in de tang nemen. "Ze willen een ander onderwijssysteem creëren omdat wij seculier zijn. We geloven in de Verlichting, in Erasmus. Maar zij willen een verlengstuk van zichzelf: onderdanige universiteiten met partijgenoten als academici. Kunstmatige leerstoelen. Een alternatief systeem."

Stevige kritiek dus op de regering van deze professor. En dat kan gevolgen hebben. "Hij is bijvoorbeeld bang dat hij zijn paspoort verliest waardoor hij niet meer kan reizen. Een groot deel van zijn werk ligt in Amerika en Europa, dus het is een serieuze angst die leeft bij hem en zijn collega's."

Het kan in zijn voordeel zijn dat Birtek werkt op de Bogazici Uiversiteit, een machtig instituut met veel buitenlandse banden. "Het is een liberale universiteit, dat is ook hun handelsmerk", zegt Waagmeester. "Dat werkt twee kanten op: toen het in Turkije verboden was om hoofddoeken te dragen op universiteiten, liet deze universiteit meisjes met een hoofddoek toch toe. Ze wilden ook conservatieve Turken de vrijheid bieden om vrij onderwijs te genieten."

"De conservatieve AKP van president Erdogan is dat vermoedelijk niet vergeten en laten wellicht om die reden de universiteit vooralsnog zo veel mogelijk met rust."

Alternative Facts

Volgens Waagmeester wil de Turkse regering dat academici zich houden aan 'de alternatieve feiten' van de regering. En dat gebeurt niet alleen op universiteiten. "Je ziet het bijvoorbeeld ook in het lagere onderwijs. Deze week werd bekend dat de evolutietheorie wordt geschrapt uit het programma van de middelbare school."

Ook opent de overheid in een hoog tempo religieuze scholen. Studenten en academici zijn bang dat de wetenschap en het vrije denken steeds verder aan banden komt te liggen. "Alles wat je kritisch benadert, wordt gezien als een belediging van religie of politieke overtuiging. We vinden niks, we maken een analyse. Zeker in de sociologie is het ons werk om kritisch te analyseren", zegt een van de studenten.