Modelbootje om scheepsverkeer te testen

Spelevaren voor de wetenschap in het Waterloopbos

  • Lambert Teuwissen

    Redacteur

  • Lambert Teuwissen

    Redacteur

Verborgen onder het gebladerte slingert de Nieuwe Waterweg door het bos. Als sporen van een verloren beschaving valt iets verderop het Noordzeekanaal te ontdekken. De haven van IJmuiden is er te herkennen, maar ook Bangkok en Lagos zijn terug te vinden in het Waterloopbos.

Hier werd jarenlang onderzoek gedaan naar grote waterprojecten. In het Waterloopkundig Laboratorium De Voorst deden hydrologen van 1951 tot 2015 onderzoek naar de effecten van sluizen, kribben, gemalen en waterkeringen. Er werd gekeken wat de beste manier is om te voorkomen dat havens dichtslibben of schepen vergaan door onvoorziene golfslag.

Het was experimenteel pionieren in een nieuw vakgebied, maar toch ook wel een beetje als kleine jongens spelen met water, blijkt uit een nieuw boek vol herinnering van oud-medewerkers.

  • Uit besproken boek
    Prinses Beatrix op bezoek in het Waterloopbos
  • Uit besproken boek
    Havenmodel Rotterdam
  • Uit besproken boek
    Model van de Neeltje Jans
  • Uit besproken boek
    Maeslantkering, met gekleurde steentjes om de effecten te kunnen zien
  • Uit besproken boek
    Waterstanden meten in een model
  • Uit besproken boek
    Aanleg van de 'Waalbocht'
  • Uit besproken boek
    Haven van Lagos

"Het spelen met water heb ik altijd al erg leuk gevonden. Als kind al. Als mijn moeder even niet thuis was, liet ik de wasbak in de keuken vollopen", verhaalt een van hen in het boek. "Ik hoor het mijn moeder nog zeggen: jongen, jongen, als je zo doorgaat kom je nog eens in een laboratorium terecht."

Er was destijds nog maar weinig praktijkonderzoek gedaan naar het stromen van water. Het openluchtlaboratorium van 85 hectare werd in de Noordoostpolder aangelegd, omdat de bodem van zeeklei daar een stevige ondergrond bood. Daarin konden de rivieren, havens en kanalen op schaal worden nagebouwd om waterhoogtes, zoutgehalte, stroomsnelheden of zandafzetting te bestuderen.

"Daar waren veel instrumenten en meetapparatuur voor nodig, maar in het begin was er nog niets. We moesten alles zelf maken en ontwikkelen", zegt een andere onderzoeker. "Uitdagend, maar ook frustrerend werk."

We waren daar bezig met iets unieks. Uniek in de wereld zelfs.

Oud-medewerker van het Waterloopbos

De onderzoekers gebruikten pingpongballetjes of papiersnippers om de stroming te kunnen volgen. Of ze kleurden zout water paars met kaliumpermanganaat om verzilting te bestuderen. "We moesten onder tijdsdruk steeds weer een list vinden om het project voort te kunnen zetten."

"We waren daar bezig met iets unieks. Uniek in de wereld zelfs, ontdekte ik toen ik naar het buitenland ging. Ik kwam mensen tegen van hydrologische instituten in Engeland of Denemarken, maar die konden niet wat wij konden."

  • Uit besproken boek
    Splitsing Nederrijn en IJssel in het echt
  • Uit besproken boek
    Splitsing Nederrijn en IJssel
  • Uit besproken boek
    Luchtfoto van de echte haven van IJmuiden
  • Uit besproken boek
    Model van de haven IJmuiden

Vandaar dat het lab ook internationale projecten doorrekende: de kust van Abidjan in Ivoorkust, havens in Libië, de rivierdelta van Bangkok. "In de strenge winter van 1963 hadden we twee Thaise ingenieurs hier. Die hebben we toen leren schaatsen. Zij konden trots aan het thuisfront melden dat ze op de haven van Bangkok hadden geschaatst."

Al die jaren later zijn de medewerkers nog trots op wat zij voor Nederland betekend hebben. Hun berekeningen hebben immers de Haringvlietsluizen, de Maeslantkering en de Maasvlakte mogelijk gemaakt. "Als je nu op Neeltje Jans ziet hoe dat destijds is uitgevoerd...", mijmert een van hen. "Het is een vreemd gevoel dat ik daar nog een kleine bijdrage aan heb mogen leveren."

Net op tijd realiseerde ook de politiek de waarde van dit erfgoed. Het lab verpauperde snel na sluiting, maar kreeg net op tijd de status van Rijksmonument. Het was een zootje, zag boswachter Dick Buitenhuis. "Van de meeste modellen kon je niet meer zien wat het was geweest. De hele boel was kapot, muurtjes waren omgevallen, de contouren niet goed meer te zien. Alles wat kapot kon, was kapot gemaakt door hangjongeren."

  • Uit besproken boek
    Stroomgoot
  • Uit besproken boek
    Maasvlaktecentrale

Inmiddels is een begin gemaakt met het opknappen van het Waterloopbos. Van de 32 modellen die nog over zijn, worden er 10 gerestaureerd. De natuur mag zijn gang gaan met de overige 22.

Omdat alles overwoekerd was, bleek voor de restauratie fingerspitzengefühl en boerenverstand nodig, zegt Buitenhuis. "Je gaat ergens naartoe, doet een sluis open en het water begint te stromen. En dan gingen we kijken: waar komt het water er weer uit. Soms duurt het dagen voordat je zag dat het ergens nat werd."

Een team van oud-medewerkers geeft tegenwoordig rondleidingen aan bezoekers, zo'n 75.000 per jaar. "Het voelt nog altijd een beetje als mijn bos."

De aandacht voor het water zit er ook nog altijd in bij veel oudgedienden. "Als ik nu over het strand loop kijk ik altijd naar de golven. De schuimkoppen op de brekende golven vertellen me dat een golf te groot is geworden voor de diepte op die plek", analyseert een van hen. "Tijdens vakantie bouw ik graag dammetjes om te zien wat de invloed is op het stromende water. Spelen met water blijft leuk."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl