Het Front National, van de marge naar het centrum

• Hans Brom

  Buitenlandredacteur

Wie de geschiedenis van het Front National wil vertellen, komt uit bij de kroniek van de familie Le Pen. En die kroniek begint bij de oprichter van het Front National, Jean-Marie Le Pen. Het enfant terrible van de Franse politiek, altijd goed voor een spraakmakende of ronduit schofferende opmerking.

Begin jaren 50 neemt hij dienst in het Franse Vreemdelingenlegioen en vecht onder meer in Indo-China en in Algerije, toen nog een Franse kolonie. Het blijkt een periode die zijn politieke ideeën vormt. De ervaringen die hij daar opdoet in zijn rol van kolonisator zijn bepalend voor zijn denken en zijn racistische ideeën.

Poujadisme

In 1956 krijgt hij de kans zijn denkbeelden uit te dragen, als hij wordt gekozen als lid van de Nationale Assemblée. Hij staat dan op de lijst van de populist Pierre Poujade, die een partij aanvoert met een ideologie die anti-parlementair, anti-establishment en anti-overheid is.

Poujade en zijn volgelingen koesteren onversneden xenofobe en antisemitische ideeën. Er hangt dan ook rond de term 'Poujadisme' voor veel Fransen nog steeds een onfrisse geur.

In 1972 waagt Le Pen de sprong naar zelfstandigheid. Met hulp van onder meer oud-SS'ers en voormalige collaborateurs richt hij het Front National op. Met als pijlers zijn eigen ideeën en fascinaties, die hij altijd goedgehumeurd en onvermoeibaar uitdraagt: racisme, antisemitisme en nationalisme.

Gaskamers

Het lukt hem voortdurend in het nieuws te blijven met provocerende en polariserende uitspraken, waarvoor hij een aantal keren tot hoge geldboetes wordt veroordeeld.

"Gaskamers hebben wel bestaan, maar zijn niet meer dan een detail in de geschiedenis", is waarschijnlijk zijn meest opzienbarende uitspraak.

Ook duiken er concrete aanwijzingen op dat hij in zijn tijd als militair in Algerije martelde. Het zijn allemaal factoren waarom het Front National maar niet tot in het centrum van de macht kan doordringen. Ondanks incidentele successen blijft het FN bij nationale en lokale verkiezingen een marginale partij.

Chirac vs. Le Pen

Le Pen beleeft zijn finest hour in april 2002. Frankrijk kiest in dat jaar een nieuwe president. De vraag was toen: krijgt Jacques Chirac een tweede termijn of wordt het de socialistische kandidaat Lionel Jospin. Tot ontsteltenis van veel Fransen is het niet Jospin die in de tweede ronde uitkomt tegen Chirac, maar Jean-Marie Le Pen.

Le Pen, al vele malen voor het FN kandidaat, is nog nooit zo dichtbij het presidentschap geweest. Hij kan er alleen van worden afgehouden als links in de tweede ronde massaal voor de rechtse Chirac stemt. En dat doen ze. Chirac wint met een ongekende 82 procent. Het is eens te meer een signaal dat het Front National onder Jean-Marie Le Pen blijvend buiten de boot valt.

Marine

In 2011, hij is dan 82, is het tijd voor de volgende generatie. Zoals wel vaker bij partijen als het Front, wordt de opvolging geregeld in kleine kring. Het is dan ook geen verrassing dat zijn jongste dochter, de toen 42-jarige Marine hem opvolgt.

Zoals het afscheid van Jean-Marie Le Pen het einde van een periode is, zo luidt het aantreden van Marine Le Pen een nieuw tijdperk in. Zij staat voor vernieuwing binnen de partij en blijkt een stemmentrekker van formaat.

De verkiezingsresultaten van het FN schommelen altijd tussen de 5 en de 15 procent en nemen gestaag af. Totdat Marine zich in 2010 verkiesbaar stelt voor de regionale verkiezingen in haar thuisbasis Hénin-Beaumont, vlak onder Lille. Ze haalt daar zo'n 40 procent van de stemmen binnen.

Ook de koers verandert onder Marine. Het antisemitisme van haar vader laat ze vallen en ze zet helemaal in op een nationalistische en anti-migratiekoers.

'Immigratiestroom stoppen met ebola'

In 2015 vergaloppeert de oude Le Pen zich nogmaals. Over de joodse zanger Patrick Bruel zegt hij dat ze de volgende keer wel weer een "nieuwe oven zullen bouwen". En de immigratiestroom uit Afrika kan worden gestopt met het ebolavirus, vindt hij.

Marine Le Pen ziet al haar pogingen om van het Front een nette partij te maken de grond in geboord en ze royeert haar vader als lid. Maar na een reeks rechtszaken kan hij zijn positie als erevoorzitter houden.

De verhoudingen tussen de twee zijn toch niet zo slecht als het lijkt, als Jean-Marie zijn dochter 6 miljoen euro voorschiet voor haar presidentiële verkiezingscampagne.

Europees blok

De opkomst van Marine Le Pen en die van haar partij loopt grotendeels parallel met de opkomst van andere nationaal-populistische en extreem-rechtse groeperingen in Europa. Marine vindt geestverwanten bij de PVV, de Alternative fur Deutschland, de Oostenrijkse FPÖ, de Italiaanse Lega Nord en het Vlaams Belang. Met name in het Europees parlement werken ze samen, maar dat lijkt vooral ingegeven door de financiële voordelen die dat oplevert, want het Front is een fel tegenstander van de Europese Unie.

Voor de tweede keer heeft het Front National nu een kandidaat in de tweede ronde. Een hele prestatie is het om de grote gevestigde partijen als de Parti Socialiste en Les Républicains voorbij te streven. Maar of dat veel oplevert is nog de vraag. Volgens de meest recente peilingen is er nog steeds geen Franse meerderheid voor een president met de achternaam Le Pen.

De familie-dynastie Front National is nog niet aan zijn einde. De volgende generatie wordt al gekneed voor het leiderschap. Het is Marion Maréchal-Le Pen, kleindochter van Jean-Marie en nicht van Marine. Ze zal zonder twijfel haar tante opvolgen en tegen die tijd het Front National nogmaals een nieuw elan proberen te geven.