AIVD heeft het steeds drukker met Rusland
Hugo van der Parre
Research-redacteur
De Algemene Inlichtingen - en Veiligheidsdienst (AIVD) heeft steeds meer te stellen met Rusland. Dat blijkt uit het jaarverslag over 2016. Naast jihadistisch terrorisme is de AIVD vooral druk met Russische activiteiten.
De dienst stelt dat de dreiging tegen Nederland en Europa vorig jaar is toegenomen. Dat komt door de terroristische dreiging die samenhangt met de strijd in Syrië en Irak, maar ook door digitale aanvallen en heimelijke beïnvloeding, die vooral van Rusland komt.
"In zijn streven zich opnieuw te profileren als supermacht schrikt Rusland niet terug voor de inzet van koudeoorlogsmethoden zoals heimelijke politieke beïnvloeding", schrijft de AIVD. "Rusland maakt daarbij handig gebruik van de vrijheden van de open en democratische samenlevingen van het Westen."
Spionageaanvallen
Dat gebeurt onder meer door het verspreiden van desinformatie en propaganda, dat door internet veel impact heeft. Bekend is dat vanuit Rusland op sociale media talloze nepaccounts actief zijn om de publieke discussie te sturen.
Rusland heeft grote belangstelling voor Nederland, vooral voor terreinen als economie, wetenschap, politiek en defensie. De AIVD spreekt van "omvangrijke en hardnekkige digitale spionageaanvallen".
De AIVD heeft geen hard bewijs gevonden dat Rusland ook de verkiezingen heeft proberen te beïnvloeden, wel dat Rusland ook in Nederland nepaccounts gebruikt en nepinformatie verspreidt.
Klassieke spionnen
Digitale middelen worden ook ingezet om andere, niet-West-Europese landen dwars te zitten: in Oekraïne werd het elektriciteitsnetwerk gesaboteerd, Saoedi-Arabië werd getroffen door een virus. In de VS zijn de presidentsverkiezingen mogelijk beïnvloed door het hacken van een mail-server van de Democratische Partij.
De veiligheidsdienst benadrukt dat naast digitale aanvallen ook de klassieke spionnen in Nederland actief zijn. "In Nederland zijn structureel Russische inlichtingenofficieren aanwezig, die zich in uiteenlopende geledingen van de samenleving begeven om onder valse vlag informatie te verzamelen die voor Rusland van belang is".
MH17
Ook de ontwikkelingen binnen Rusland zelf baren de AIVD zorgen. Het land wordt volgens de dienst steeds minder democratisch. En de relatie Nederland-Rusland is verder onder druk komen te staan "mede door de ongefundeerde Russische kritiek op de professionaliteit, integriteit en onafhankelijkheid van het onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17".
Jihadisme
De aanslagen in onder meer Brussel en Berlijn lieten zien dat ook het jihadistisch terrorisme onverminderd doorgaat, de ene keer aangestuurd vanuit Syrië, in andere gevallen op eigen initiatief van de dader.
Het afgelopen jaar kwam nog maar een handvol Syriëgangers terug, maar de AIVD verwacht dat dat aantal weer toeneemt. Als IS steeds meer terrein verliest zullen IS-sympathisanten een goed heenkomen zoeken. De terugkeer zal eerder druppelsgewijs verlopen dan met grote aantallen tegelijk. "Terugkeerders verhogen in principe de dreiging, maar deze zal altijd per individueel geval moeten worden onderzocht en vastgesteld", aldus de AIVD.
Een lichtpuntje is dat onder terroristen de technische kennis vooralsnog tekortschiet om via digitale aanvallen schade te berokkenen. Wel hebben jihadistische hackers vorig jaar namenlijsten gepubliceerd van mogelijke doelwitten, met daarop ook tientallen Nederlanders. Daarbij ging het echter niet om gehackte gegevens, maar om vrij toegankelijke persoonsgegevens.