Kruipolie nodig in de piepende en krakende relatie tussen VS en Turkije
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson is op bezoek bij NAVO-partner Turkije. Hij heeft genoeg zaken te bespreken met zijn collega Cavusoglu en premier Yildirim. Over Iran, Syrië en over Fethullah Gülen, de man die door president Erdogan gezien wordt als het brein achter de mislukte coup vorig jaar zomer. Stuk voor stuk complexe onderwerpen.
Om met Gülen te beginnen: Erdogan wil dat de geestelijke die nu in de Verenigde Staten woont, uitgeleverd wordt aan Turkije. De regering van oud-president Obama was van mening dat de rechter uiteindelijk over zo'n uitlevering moet beslissen, maar de Trump-regering lijkt minder terughoudend. Er zou zelfs - in het diepste geheim - zijn gesproken over het kidnappen van Gülen.
De Turken weten ook wel dat het niet realistisch is dat Tillerson Gülen in zijn tas bij zich heeft.
Voormalig CIA-directeur James Woolsey deed daar vorige week een boekje over open. "Ik kwam binnen en er zaten verschillende Turken en Amerikanen. Er was een discussie over een manier om Gülen naar Turkije te krijgen. Je kunt het brainstormen noemen, maar het was wel brainstormen over een serieuze aangelegenheid die overduidelijk een overtreding van de wet was."
De Turken zullen het omstreden onderwerp vandaag naar alle waarschijnlijkheid willen bespreken. "Betere kruipolie kunnen de Amerikanen niet meebrengen om de piepende en krakende relatie met Turkije weer los te wrikken. Maar de Turken weten ook wel dat het niet realistisch is dat Tillerson Gülen in zijn tas bij zich heeft", zegt Turkije-correspondent Lucas Waagmeester.
Tillerson daarentegen zal het onderwerp zo snel mogelijk van tafel willen hebben, denkt Waagmeester. "Hij wil het hebben over zaken die hij belangrijk vindt, en daar zit Gülen alleen maar bij in de weg."
Waar Tillerson het dan wel over wil hebben? Islamitische Staat verdrijven uit de stad Raqqa in Syrië. De operatie loopt vertraging op en in Amerikaanse ogen ligt vooral Turkije dwars. Het draait allemaal om de vraag wie de terreurgroep uit het IS-bolwerk moet verjagen.
De VS werkt al sinds 2014 samen met Koerdische milities. Voor de Turken is dat volstrekt onaanvaardbaar. Die milities zijn volgens de Turkse regering een verlengstuk van de PKK, een terreurorganisatie die bomaanslagen pleegt in Turkije.
"De Turken moeten wel een beetje meewerken, want de stad ligt 80 kilometer ten zuiden van de Turkse grens", zegt Waagmeester. "Turkije is dus nodig als springplank, en dat zal Tillerson willen bespreken."
De Amerikanen dachten de oplossing te hebben gevonden in de Syrische Democratische Strijdmacht, een samenraapsel van christelijke, Koerdische en arabische milities. "Omdat het een gemengde groep is, zou dat voor de Turken acceptabel moeten zijn, dachten de Amerikanen. Maar de Turken trappen daar niet in: het is een leuk idee, zeggen zij, maar het blijft grotendeels Koerdisch."
De Turken kwamen met een tegenvoorstel, legt Waagmeester uit. "Het Turkse leger zou zelf oprukken naar Raqqa met steun van de Amerikanen. Maar de Turken zijn nooit met concrete plannen gekomen. Dus daar hebben ze dan in Washington weer niet zoveel vertrouwen in."
Dat het de Amerikanen menens is, blijkt eruit dat de VS sinds begin deze maand duidelijk aanwezig is in Syrië. Met veel vlagvertoon op voertuigen, zwaar geschut en honderden mariniers wordt samen met Syrische en Koerdische strijders de belegering Raqqa voorbereid. Het lijkt ook een duidelijk signaal aan Turkije.
Naar verwachting komt er een soort tussenoplossing waarbij de Amerikanen de Turken ruimte geven in Noord-Syrië, terwijl de Amerikanen samen met de Koerden Raqqa bevrijden. "Het is aan Tillerson om zich te bewijzen als diplomaat en die oplossing te verkopen aan Ankara."
Referendum
Het bezoek vindt plaats, kort voor Turkije naar de stembus gaat over de omstreden grondwetswijziging die Erdogan meer macht geeft. Volgens tegenstanders verandert Turkije daardoor de facto in een dictatuur.
Volgens de Turkse oppositie geeft het bezoek van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Erdogan nog even de gelegenheid zich als wereldleider neer te zetten, zegt Waagmeester. "De oppositie is daar niet blij mee vanwege het referendum. Een woordvoerder van Tillerson heeft gezegd dat de minister zich daarvan bewust is, wat eigenlijk betekent dat hij er niets over gaat zeggen."
En Tillerson is zich van nog iets anders bewust. "Namelijk dat hij waarschijnlijk pas echt zaken kan doen na het referendum. Want over gevoelige zaken, zoals samenwerking met Koerden in Syrië, is het nou eenmaal makkelijker praten als de kiezer uit de weg is."
