Een coalitie van asfalt en geitenwollensokken lijkt best haalbaar

Door politiek redacteur Mieke van der Valk

Een kabinet met uitersten als 'autopartij' VVD en 'geitenwollensokkenclub' GroenLinks hadden weinig mensen voor de verkiezingen bedacht. Toch leidt de uitslag van de verkiezingen naar onderhandelingen over een coalitie met deze partijen.

De partijen namen de afgelopen week de tijd om elkaar, maar vooral hun eigen achterban, duidelijk te maken dat dit eigenlijk de best haalbare combinatie is. Hoe onwaarschijnlijk dat ook op het eerste gezicht lijkt.

Uitkeringen

Want de verschillen zijn groot. Op het gebied van klimaat: alleen GroenLinks wil een verpakkingsbelasting en een hoge belasting op CO2-uitstoot. En op het gebied van inkomensverdeling: de VVD wil de uitkeringen verlagen, GroenLinks ze juist verhogen.

Dan zijn er nog de verschillen van mening tussen CDA en D66 over ethische en maatschappelijke kwesties als 'voltooid leven', de maatschappelijke dienstplicht en de legalisering van softdrugs.

Maar op andere onderwerpen zitten de partijen best dicht bij elkaar. Zo willen ze alle vier het belastingstelsel vereenvoudigen en de inkomstenbelasting verlagen. Ze willen meer investeren in defensie en veiligheid. Ze hebben alle vier meer geld over voor de zorg van ouderen, en voor innovatie.

Politiek verslaggever Ron Fresen: "Daar komt bij dat de economie aantrekt, en dat het nieuwe kabinet naar alle waarschijnlijkheid nog meer te besteden heeft dan gedacht. Er gaat nu een bedrag rond van 10 miljard euro extra, in plaats van 7 miljard. Dat maakt het dus makkelijker elkaar wat te gunnen."

Een regeerakkoord kun je het niet noemen, maar de NOS is met een optimistische bril door de verkiezingsprogramma's van VVD, CDA, D66 en GroenLinks gegaan, om te zien wat mogelijkheden zijn.

Bereidheid groot

Wat de bereidheid van de partijen ook groot maakt, is dat andere combinaties om verschillende redenen niet zo aantrekkelijk zijn. Voor D66 is de ChristenUnie als partner geen echte optie. Door de verschillen op ethisch vlak, maar ook omdat D66 in dat geval last krijgt van concurrent GroenLinks in de oppositie.

Het CDA vindt echt dat de partijen de verantwoordelijkheid hebben met een antwoord op de problemen in de samenleving te komen.

Ervaren regeringspartijen zeggen verder dat als onderhandelingen stuklopen, de volgende ronde alleen maar lastiger wordt. Een nieuwe partij die dan mee mag doen, stelt nog hogere eisen, en "gaat voor de hoofdprijs", zoals een ingewijde zegt.

"Wat verder een bij-effect is van mislukte onderhandelingen, is dat degene die ze laat mislukken, of daar de schuld van krijgt, in een zwakkere positie terechtkomt. Mogelijk ook in het beeld van de eigen achterban", zegt Fresen.

Deze coalitie kan rekenen op een meerderheid in de Tweede Kamer van 85 zetels, en in de Eerste Kamer van 39 zetels. Genoeg om niet in elkaar te zakken als er een Kamerlid dwarsligt, ziek is of opstapt.

Met de ChristenUnie, de enige andere partij die nu een serieuze kandidaat lijkt, is het aantal zetels respectievelijk 76 en 38. In beide Kamers de kleinst mogelijke meerderheid.

"De vier partijen voelen er niets voor om voortdurend door één Kamerlid gegijzeld te kunnen worden" zegt Fresen. "Dat gaat ten koste van de daadkracht van een kabinet."

Ondertussen kijken alle vier de partijen met een schuin oog naar elkaar. Want waar ze allemaal rekening mee houden zijn de gemeenteraadsverkiezingen. Die zijn al op 21 maart 2018. En als hun kiezers de deal niet goed vinden, of vinden dat hun partij onterecht niet meedoet aan een kabinet, dan wordt dat lokaal afgestraft.