Nederlandse Trainspotting staat nu vol met fokking junkiejargon

"Ah don't hate the English. They just git oan wis the shite thev got. Ah hate the Scots. We are colonised by wankers."

Schotse schuttingtaal, junkiejargon, fonetisch opgeschreven; het werk van de Schotse schrijver Irvine Welsh is haast onvertaalbaar. Maar het wordt wel steeds makkelijker, ontdekte Ton Heuvelmans toen hij zijn vertaling van Trainspotting mocht opfrissen. "Twintig jaar later is al dat fokking gewoon opgenomen in het Nederlands."

Vandaag is de première van T2, het vervolg op de cultfilm uit de jaren 90. In de film van Danny Boyle zoekt junkie Mark Renton (Ewan McGregor) zijn vrienden Begbie (Robert Carlyle), Spud en Sick-Boy weer op. De herziene vertaling van Trainspotting verschijnt ter ere van de nieuwe film.

Destijds moest hij stukken van de tekst voorlezen om het fonetische stadsdialect van Edinburgh zelfs maar te begrijpen. "Thing is though, Spud, whin yir intae skag, that's it. That's aw yuv goat tae worry aboot" is ook voor wie goed Engels kan even knipperen met de ogen.

"De neiging bestond om te gaan zoeken naar een Nederlands dialect, maar in overleg met de uitgever besloot ik dat niet te doen", zegt Heuvelmans in het NOS-radioprogramma Met het Oog op Morgen. "Het werd gewoon Algemeen Verslaafd Nederlands, zoals een recensent het omschreef. Veel straat- en junkietaal. Ik had kennissen die in de verslavingsopvang zaten en daar pikte ik wel eens wat op."

Heuvelmans moest zich inleven in de kleurrijke obsceniteiten waarmee Welsh de tekst doorspekt. Zoals Begbies beroemde monoloog uit de film, over een vechtpartij tijdens een potje pool: "You ken me, I'm not the type of cunt that goes looking for fuckin' bother, like, but at the end of the day I'm the cunt with a pool cue and he can get the fat end in his puss any time he fucking wanted like."

"Hij heeft het over iemand die hij niet zo aardig vindt", zegt Heuvelmans met gevoel voor understatement. "Het woord 'fuck' komt er vaak in voor, dat ligt de hoofdpersonen in de mond bestorven. Maar in 1996 kon je dat niet gebruiken. Toen moest je het omschrijven met Nederlandse grove termen, gvd's en dat soort drieletterwoorden."

"Tegenwoordig heeft iedereen het over fuck. Zelfs een beschaafde jongen als Arjen Lubach heeft het om de haverklap over 'wat de fok'. Ik kon dus bij het hertalen heel dicht bij het origineel blijven. Er zit veel fuck in op dezelfde plekken waar Welsh dat schreef."

"Dankzij de jongens van New Kids kan dat 'kut' veel ruimer gebruikt worden", vertelt Heuvelmans. "Je kunt je beste vriend uitmaken voor kut, het kan in meervoud worden gebruikt; daar heb ik dankbaar gebruikt van gemaakt", lacht Heuvelmans. "Ook dat kon in eerste instantie niet, omdat je dan maar aan één ding dacht."

Heuvelmans vindt dat de vertaling er beter van wordt. "Fucking bekt lekker, en kut ook. Vooral de combinatie ervan."

Een gemiste kans, vindt hij, dat de ondertiteling van de nieuwe film er niet meer gebruik van heeft gemaakt. "Van de honderden fuckings in de film is er eentje weergegeven in de ondertiteling: als Begbie zegt 'Mark fucking Renton'. Terwijl Begbie niet anders doet dan schelden."

"Zijn meest milde scheldwoord is 'fucking doss cunt' en dat wordt vertaald met 'eikel'. Ik zou in ieder geval 'fokking idioot' doen, of 'fokking idiote kut'. Dan blijf je dichter bij de brontekst. Die woorden dragen zoveel bij aan de sfeer, aan de agressie van dat personage."